Ka jingkongsan jong ka jingai buiñ: Ka jingtei ïa ki rukom kyrshan ba ïaineh na ka bynta ka lawei kaba koit ba khiah

Dr.Manisha Choudhury
Assistant Professor, Dept. of Food and Nutrition,
College of Community Science, Assam Agricultural University, Jorhat

Ka jingai buiñ ka long kham palat ban ïa ka jingpyni jingieid jong ka kmie bad ka jingai bam. Ka long ka atiar kaba khlaiñ, kaba long tynrai kaba lah ban ïada ïa ki jingim, kyntiew ïa ka bor ïaleh pyrshah, ïada na ka jingduna bam, bad buh ïa ka nongrim na ka bynta ka jingkoit jingkhiah ha ka jingim. Man la u snem, la rakhe ïa ka World Breast feeding Week (WBW) naduh ka 1 tarik haduh ka 7 tarik Nailar, kaba long kum ka jingpynkynmaw ha ka pyrthei ïa ki jingmyntoi bym lah ban ïanujor jong ka jingai buiñ. Ka phang pdeng jong u snem 2025, ba la pynbna da ka Breast feeding Promotion Network of India (BPNI) ka long “Prioritise Breastfeeding: Create Sustainable Support Systems” ka pynskhem biang ïa ka hok jong uwei pa uwei u khunlung ban ïoh ïa ka jingai buiñ kaba jop bad ka buh hakhmat ha kawei na ki jingïarap kaba ktah bha na ka bynta ka koit ka khiah jong ki kmie bad ki khunlung.
Ka campaign mynta u snem ka don artylli ki jingthmu: ban pynthikna ba ki hospital kha khun kin long kiba ïadei bad ka jingai buiñ bad ban ïada ïa ki kmie na ki buit pynïaid ïew jong ki kompeni ai jingbam khunlung. Ka pynkynmaw ïa ka jingai jingmut jong ka World Health Organization: ka jingai buiñ kadei ban sdang hapoh ka kynta ba nyngkong jong ka jingkha ïa i khun, bud sa ka jingai buiñ kyrpang haduh hynriew bnai, bad bteng ban ai buiñ ryngkat bad ka jingai buiñ kaba ïadei bad ka rta hadien 6 bnai haduh ar snem ne palat.
Wat hapdeng ki polisi kiba khlaiñ bad ki sienjam ban pynsngewthuh, ka India ka ïakynduh ïa ka jingbym ïahap hapdeng ka jingkhakhun ha ki jaka sumar bad ka jingsdang kloi ïa ka jingai buiñ. Ka jingtip jong ka NFHS-5 (2019-21) ka pyni ïa ka jingïapher kaba sngewkhia: watla 88.6% na ki kynthei ki kha khun ha ki jaka sumar, tang 41.6% na ki khyllung ba dang kha ki ïoh ïa ka dud kmie hapoh ka kynta ba nyngkong. Kane ka jingsdang kloi ka long kaba kongsan bha ban pynduna ïa ka jingïap jong ki khyllung ba dang kha, namar ki jingwad bniah ki pyni ba ka jingai buiñ kaba paka ka lah ban ïada haduh 100,000 ki jingkhlad jong ki khyllung man la u snem tang ha India. Ha ka thaiñ shatei lam mihngi, kane ka jingïapher ka long kaba jur bha. Kum ka nuksa, ka Assam ka sakhi ïa ka jinghiar ha ka jingsdang kloi na ka 64.4% (NFHS-4) sha ka 49.1% (NFHS-5).
Ha Sikkim, ka jinghiar ka kham jur shuh shuh na ka 66.5% sha ka 33%. Katba ka Meghalaya bad Nagaland ki pyni ïa ka jingkiew kaba rit, bun ki jylla ruh ki dang sahdien ha ka jingai buiñ kyrpang. Ha Meghalaya, tang 42.7% na ki khyllung ba dang kha ki ïoh ïa ka jingai buiñ kyrpang napdeng kiba duna tam ha ka ri. Kine ki jingkheiñ ki pynpaw ïa ka jingdonkam kaba jur ban weng ïa ka jingïapher hapdeng ka jingkha khun bad ka jingkyrshan ïa ka jingai buiñ hapoh ki jaka sumar.
Kawei na ki jingeh kaba khraw ka shong hapoh ki jaka treikam hi kiba la thmu ban kyrshan ïa ki kmie. Bun ki hospital ki dang pynïakhlad ïa ki kmie bad ki khunlung ba dang kha hadien ba la kha, khamtam hadien ba la kha lyngba ka Caesarean. Nalor kata, ki nongtrei ka koit ka khiah bunsien kim don ka jinghikai kaba biang ha ka jingkyrshan ïa ka jingai dud, bad ki jingktah jong ka jingpynïaid ïew na ki kompeni shna jingbam khunlung ki ïalam sha ka jingpynshlur bym donkam ïa ka jingai da ka dud. Kine ki bynta ki pyntlot ïa ka rukom ai buiñ bad ki khanglad ïa ki khunlung ba dang kha ban ïoh ïa ka jingsdang kaba bha tam ha ka jingim. Ban weng ïa kine ki jingeh, ka India ka dei ban kyntiew ïa ki sienjam kum ka Breastfeeding- Friendly Hospital Initiative (BFHI) hapoh ka prokram MAA (Ka jingieid ba pura jong ka kmie) jong ka Tnad ka koit ka khiah jong ka sorkar pdeng. Ka BFHI ka bud ïa ki “Shiphew tylli ki sienjam na ka bynta ka jingjop jong ka jingai buiñ,” kaba la ithuh ha ka pyrthei, kynthup ïa ka jingsdang kloi, ka jingai kamra, ka jingai jinghikai ïa ki nongtrei, ban ym pynshlur ïa ka jingai dud lymda donkam ha ka liang ka koit ka khiah, bad ka jingseng ïa ki kynhun ban kyrshan ïa ki kmie ha ka por ba mih na hospital. Ka jingpyntreikam ïa kine ki sienjam ka long kaba kongsan, khamtam ha ki jylla jong ka thaiñ shatei lammihngi, ha kaba ka jinglong ka jaka, ki jingduna ki jingdon jingem, bad ki jingsngew ïa la ka kolshor bunsien ki khanglad ïa ka jinglah ban ïoh ïa ka jingsumar bad ka jingkyrshan hadien ba la kha khun.
Ka jingsdang ïa ki hospital kiba ïadei bad ka jingai buiñ ha ki jaka sumar sorkar bad ki riew shimet kam dei shuh kaba lah ban lait, ka long kaba donkam. Ym tang ba ka kyrshan ïa ki kmie ha ki por ba ki kham shitom ban kha khun hynrei ka don ruh ka bynta kaba kongsan ha kaba pynduna ïa ka jingïap jong ki khyllung, ka jingbym biang ka bam, bad ka jinglut jingsep ha kaba ïadei bad ka jingsumar. Katkum ka kaiphod kylleng ka pyrthei jong u snem 2019, ka India ka pynlut palat T.727 klur man la u snem ha ka jinglut jingsep ba ïadei bad ka koit ka khiah namar ki jingpang kiba lah ban ïada lyngba ka jingai buiñ kaba biang. Na ka bynta ki kmie, ka jingkyrshan kaba kham bha ban ai buiñ ka pynduna ïa ka jingma na ka jingpang breast bad ovarian cancer, ka jingpang shini, bad ka jingpang khuslai jingmut hadien ka jingkha khun.
Ka phang pdeng jong ka WBW 2025 “Prioritise Breastfeeding: Create Sustainable Support Systems”-ka kyntu ïa ki sorkar jylla, ki sengbhalang, ki hospital, bad ki riew shimet ban leh eiei. Ka Assam bad ka thaiñ shatei lammihngi, khamtam eh, ki dei ban shim ïa ka jingai buiñ ym tang kum ka jingkitkhlieh jong ka kmie, hynrei ruh kum ka kamram jong ka imlang sahlang-ba la kyrshan da ka polisi, ba la ïada da ka aiñ, bad ba la kyrshan ha man la ka kamra jong ka hospital. Hynrei, ka India ka don tang khyndiat eh ki hospital kiba la pynskhem da ka BFHI mynta. Ha ka thaiñ shatei lam mihngi jong ka ri India, ka don ka jingdonkam kyrkieh ban ithuh, kyrshan bad pynshisha ïa ki hospital-ki hospital sorkar bad ki hospital shimet-kiba lah ban long kum ki nuksa na ka bynta ka jingai buiñ ïa ki khyllung. Kine ki hospital ki dei ban don ki nongsyllok ba la pyntbit ha ka jingai dud, ki kyndon ba la pynbei tryntih, bad ki jingdon jingem kiba kyrshan ïa ka jingïadei hapdeng ka kmie bad u khunlung, kum ki jaka sumar jong ka kmie Kangaroo na ka bynta ki khunlung ba khashuwa ka samoi. Nalor kata, ki nongtrei ka koit ka khiah ki donkam ïa ka jinghikai pynthymmai ban pynthikna ba ki long kiba la pynkhreh ban kyrshan ïa ka jingai buiñ naduh ka por ba kha ïa i khun.
Ki sienjam kum ki jaka pynïaid ïa ka jingai dud ha ka kyrdan jong ka jylla, ki kynhun kyrshan ïa ki kmie, bad ki jaka ai buiñ ha ki hospital ruh ki lah ban don ka bynta kaba kongsan. Na ka bynta ki jaitbynriew kiba sah kham jngai bad ki riewlum, ka jingkynthup ïa ki nongtrei ka koit ka khiah ha ka shnong kum ki ASHA, ki nongtrei Anganwadi, bad ki kynhun kyrshan ïa ki kmie ki long kiba donkam ban pynthikna ba ki kmie kin ïoh ïa ka jingkyrshan kaba ïaid beit, kaba ïadei bad ka kolshor ha shuwa bad hadien ba la kha khun.
Ka jingai buiñ kam dei tang ka campaign kaba shi taïew. Ka long ka jingkut jingmut kaba ïai bteng kaba sdang naduh ka kynta ba nyngkong jong ka jingim bad dei ban pynneh lyngba ki kam, jingkyrshan, bad ki rukom treikam ba man ka sngi. Katba ka World Breast feeding Week ka long kum ka jingpynkynmaw kaba khlaiñ, ka jingkitkhlieh ban ïada, kyntiew bad kyrshan ïa ka jingai buin ka bteng palat ïa kine hynñiew sngi. Ka jingai buiñ ka don ka lad ban ïada na ka jingïap jong ki hajar ngut ki khyllung bad ki khynnah man la u snem. Ka dei kawei na ki lad jingïarap kaba treikam bha, kaba jemdor ban kyntiew ïa ka jingim jong ki khyllung khynnah, ban pynkhlaiñ ïa ka bor ïaleh pyrshah, ban ïada na ka jingduna bam, bad ban pynduna ïa ka jingban khia jong ki jingpang. Hynrei kam lah ban jop khlem ka jingkyrshan lang.
Ki sorkar, ki jaka sumar, ki nongtrei ba hakhmat eh, ki shnong ki thaw, bad ki longïing ki dei ban ïawanlang ban tei ïa ka kolshor ha kaba ïa ka jingai buiñ la sngewthuh, kheiñkor bad pynkupbor-man la ka sngi. Dei ban pynïasoh ïa ka man la ka por ha ka jingsumar, ki polisi ha ka jaka trei, ka jingpynsngewthuh ïa ka imlang sahlang, bad ka jingim ha ka ïing ka sem. To ngin kynmaw: ka jingai buiñ kaba jop kam dei tang ka kamram jong ka kmie-ka dei ka jingkit khliehlang jong ka imlang sahlang. Tang haba ka jingai buiñ ka long kaba kongsan man ka sngi, ha man la ka ïing bad ki hospital, da baroh, ngi lah ban pynthikna shisha ba uwei pa uwei u khunlung un ïoh ïa ka jingsdang kaba koit ba khiah ha ka jingim-bad ba ka jingïada na ka jingïap jong ki khyllung khynnah kan long ka kam kaba la dep.