Ka jingïateh ha ka khaïi pateng hapdeng ka India bad ka UK — ka jingkiew kaba khraw na ka bynta ka India ba thymmai

Da u Piyush Goyal
Ka jingïatehkular ba kongsan hapdeng ka India bad ka UK ka Comprehensive Economic and Trade Agreement (CETA) kan pynlong ïa ki nongrep, ki nongtong dohkha, ki nongtrei kti jong ka India bad ki kam barit baria ban tyngshaiñ kylleng ka pyrthei, ka plie ki lad ïoh kam kiba bun jait bad kan ïarap ïa ki riew paidbah ban ïoh ïa ki mar kiba bha ha ka dor kaba duna katkum ka jingthmu jong u Myntri Rangbahduh ka ri u Narendra Modi.
Kane ka long hadien ka jingïateh kaba kum kane bad kiwei pat ki ri kiba la kiew kynthup ïa ka Australia, ki ri jong ka European Free Trade Association bad ka UAE. Ka dei shi bynta jong ka rukom treikam jong ka sorkar Modi ban kyntiew ïa ka ïoh ka kot bad ban plie ki lad kam ban pynurlong ïa ka jingangnud jong ka Viksit Bharat 2047.
Ka rukom treikam jong u Myntri Rangbah duh – Ha u snem 2014, ka sorkar Modi ka la pdiang ïa ka rukom treikam kaba kut jingmut ban tei pat ïa ka jingshaniah ha ka pyrthei ha ka ïoh ka kot jong ka India bad ban pynlong ïa ka kaba khring ïa ki nongbei tyngka na India bad nabar ri. Ka jingsoi ïa ki FTA bad ki ri kiba la kiew ka dei shi bynta jong kane ka rukom treikam kaba kham ïar. Ki FTA ruh ki la kyntiew ïa ka jingshaniah jong ki nongbei tyngka da kaba weng ïa ka jingbym thikna shaphang ki polisi ba ïadei bad ka khaïi pateng.
Ki FTA bad ki ri kiba la kiew, ki bym don ki jing khaïi pateng kiba ïakhun pyrshah bad ka India, ka long ka jinglong jingman kaba plie lad, ym kum ka rukom treikam jong ka sorkar barim kaba buh jingma ïa ki kam khaïi pateng jong ka India da kaba plie pathar ïa ki lad ha ka India na ka bynta kito kiba ïakhun pyrshah ïa ka India ha ka khaïi pateng.
Ha ka por synshar ka UPA, ki ri kiba la kiew ki la iehnoh ïa ki jingïakren halor ka khaïi pateng bad ka India, kaba ha kata ka por la ñiew kum kawei na ki “Fragile Five” ha ka ïoh ka kot jong ka pyrthei. Hapoh ka jingïalam jong u Myntri Rangbah duh Modi, ka GDP jong ka India ka la jan kiew lai shah naduh u snem 2014 haduh kumba T.331 lak klur. Ki jingpynkylla kiba heh, ka jingsuk ban sdang ïa ki kam khaïi pateng bad ka kyrdan jong u Myntri Rangbah duh ha ka pyrthei baroh kawei ka la ïarap ïa ka India ban long kum ka lad. Mynta, ka pyrthei ka kwah ban ïashim bynta ha ka India kaba seisoh bha – bad ban ïasoi ïa ki FTA.
Ka jinglah ban ïoh ïa ka ïew, ka jinglah ban ïakhun – Ka CETA kan pynthikna ïa ka jinglah ban ïoh ïa ka ïew kaba pura na ka bynta ki mar jong ka India ha ka ïew jong ka UK ha baroh ki bynta. Ka pynduh noh ïa ki khajna ha kumba 99% na ki khajna kiba kynthup jan 100% na ka jingkhaïi. Kane ka pynmih ki lad ki lynti kiba khraw na ka bynta ka khaïi pateng hapdeng artylli ki ri kaba $56 billion, kaba la antad ba kan kiew ar shah shuwa u snem 2030 da ka jingïarap jong ka CETA.
Ki kam barit baria kin kiew bha namar ki mar jong ka India kin don ka jingkham khlaiñ kaba shai ban ïakhun pyrshah ïa kiwei. Ki kompeni kiba shna ïa ki bol ïalehkai phutbol, ki tiar cricket, ki bol rugby bad ki tiar ïalehkai, nalor kiwei kiwei ki mar, ki la pynkhreh ban pynïar shibun ïa ka kam khaïi pateng ha UK.
Ki Kam kiba bun – Ka bor ïakhun jong ka India kan kyntiew bha ïa ka jingshalan mar shabar ri bad kan wanrah ïa ka jingbei tyngka kaba bun bad ka jingplie lad ïoh kam. Ka India ka don ha ka kyrdan kaba biang ban long kawei na ki lai tylli ki nongpynpoi mar sha UK ha kaba ïadei bad ki jaiñ, ki snieh, bad ki juti, ki ban ïarap ïa ki kam barit baria, ki nongtrei kti kynthup ïa ki longkmie, bad ki nongtrei kti ban long kum ki bynta ba kongsan ha ki kam pynbiang mar ha ka pyrthei.
Ki mar ba ïadei bad ki mawkordor bad ki jingdeng, ki mar engineering, ki dawai bad ki mar elektronik kum ki phone ruh la khmih lynti ba ka jingshalan shabar ri kan kiew.
Ki Nongrep Nyngkong-Palat 95% na ki khajna jong ki mar rep bad ki marbam ba la pynkhreh kin dei ki bym hap siew khajna, kaba plie lad ïa ka jingkiew stet ha ka jingshalan mar rep shabar ri bad ka jingroi jingpar ha ki jaka nongkyndong.
Ka jingïoh ïa ka ïew kaba lait na ka khajna la antad ba kan kyntiew ïa ka jingshalan mar rep da palat 20% ha ki lai snem, kaba nohsynniang sha ka thong jong ka India ban long $100 billion ka jingshalan ïa ki mar rep shuwa u snem 2030 katba ka CETA ka plie lad ïa ka ïew ba hakhmat eh jong ka UK na ka bynta ki nongrep jong ka India, kaba ïahap ne palat ïa ki jingmyntoi ba ïoh da ka Germany, Netherlands bad kiwei pat ki ri EU.
U shynrai, sohmrit, cardamom, bad ki mar ba la pynkhreh kum u sohpieng ba la pynlwet, ki ashar, bad ki kynja shanadai kin lait na ka jingsiew khajna. Ka jingshalan shabar ri kaba kham bun kan kyntiew ïa ka jingmih jong ki nongrep bad kan ai jingkyrshan haba pynbha ïa ki kam, ka jingsong bad ka jingpynshisha. Kan plie shibun ki lad ïoh kam ha baroh ki bynta jong ka rep ka riang.
Ka jingïada ïa kiba kham don jingma – Ka CETA ka kyntait ïa ki bynta ka rep ka riang kiba kham kongsan jong ka ri India ban ïada ïa ki nongrep hapoh ka ri. Ka India kam shym la ai jingpynlaitdor ïa ki mar na ka dud, ki soh apple, ki oats bad ki umphniang shet.
Kine ki jingpyllait ki pyni ïa ka rukom treikam jong ka sorkar Modi ban buh hakhmat eh ïa ka jingpynbiang marbam, ka jinglong ryntih jong ka dor hapoh ka ri, bad ki nongrep kiba rit paid.
Ki nong tongdohkha kin roi – Ki nongtong dohkha na India, khamtam kito kiba don ha Andhra Pradesh, Odisha, Kerala, bad Tamilnadu, kin sa sakhi ïa ka jingkiew kaba khraw lyngba ka jingïoh rung sha ka ïew jong ki mar duriaw jong ka UK.
Ka khajna jong ka UK halor ki shymprong bad kiwei kiwei ki mar duriaw kan hiar sha ka bym don eiei na ka kyrdan kaba mynta kaba long haduh 20%.
Ka lad ka long kaba phylla namar ba ka India ka don tang 2.25% na ka jingwanrah ki mar duriaw jong ka UK kaba $5.4 klur.
Ki jingshakri & ki nongtrei ba la pyntbit – Ka jingïateh kan kyntiew ïa ki jingshakri kynthup ïa ka IT/ITeS, ki jingshakri ha ka liang ka pisa tyngka bad ka pule puthi, kaba plie ki lad ki lynti kiba thymmai na ka bynta ki briew jong ka India. Ka India ka la pynthikna ïa ki jingpynbeit ba biang na ka bynta ka jingpynkylla kam ki nongtrei kiba la pyntbit, kynthup ïa ki nongpynbiang jingshakri katkum ka jingïatehkular, kiba leit ba wan na ka bynta ki kam khaïi, ki nongbei tyngka, ki nonghikai yoga, ki nongtem bad ki nongshet jingshet.
Ki FTA kiba thymmai – Hapoh ka jingïalam jong u Myntri Rangbah duh Modi, ki FTA jong ka India kim sahkut ha tang ki mar bad ki jingshakri. Ki buh ïa ki nuksa kiba thymmai. Lyngba ki ri EFTA, ka India ka la ïoh ïa ka jingkular kaba tehsong jong ka jingbei tyngka kaba $100 billion ka ban plie lad ïoh kam haduh 1 million ha India. Da ka FTA jong ka Australia, ka India ka la pynbeit ïa ka jingeh jong ka jingsiew khajna arsien kaba la pynjynjar ïa ki kompeni IT.
Kawei na ki bynta ba kongsan tam jong ka jingïateh bad ka UK ka dei ka Double Contribution Convention. Kane ka pyllait ïa ki nongpyntreikam bad ki nongtrei ba shipor na India ha UK na ki jingsiew na ka bynta ka imlang sahlang na ka bynta lai snem. Kane kan kyntiew shibun ïa ka bor ïakhun jong ki nongpynbiang ïa ki jingshakri jong ka ri India.
Ki Mar kiba bha na ka bynta ki nongthied- Ki jingïateh kular ha ka khaïi pateng ki kyntiew ïa ka jingïakhun, kaba ïarap ïa ki nongthied ha India ban ïoh ïa ki mar kiba bha ha ka dor kaba duna. Ka sorkar Modi ka la ai ka jingkyrshan ha ka liang ka polisi, ka la pynmih ïa ki Quality Control Order bad ka la ïakren ïa ki FTA ban pynshlur bad ai jingmyntoi na ka bynta ka jingbha.
Ka sorkar ka la pynlong ïa ka jingïakren kaba sani bad ki nongshim bynta bad ki karkhana bad kiwei kiwei ki nongshim bynta shwa ban soi ïa kano kano ka FTA. Ka long kaba ai mynsiem ban tip ba ki kynhun karkhana ki la kyrshan bad pdiang sngewbha kawei pa kawei ka FTA ba la soi da ka sorkar Modi.
Ka CETA ka dei ka nuksa na ka bynta ki jingïateh ha ka khaïi pateng kiba ryntih bad kiba don jingthmu hapdeng ki ri kiba heh ka ïoh ka kot. Ka plie ki lad ki lynti kylleng ka pyrthei na ka bynta ki briew kiba duna ka ïoh ka kot, khlem da pynduh ïa ki jingmyntoi ba kongsan jong ngi. Ka long ka nuksa kaba bha kumno ka India bathymmai ka pynïaid ïa ka kam khaïi pateng.