Haba don kano kano ka prokram ne ka jingïakynduh, ka ju long ka jingmlien jong nga ban khmih lynti bad peit thuh, naduh kaba sdang haduh kaba kut ka prokram, ban ïoh ïa kaei kaei ka ban ai mynsiem ïa nga. Nga ngeit ba ka jingjop jong kano kano ka prokram ka long haba ka ai mynsiem lane ka wanrah ki jingmyntoi ïa baroh kiba shim bynta la ha kano kano ka rukom.
Kam da donkam eh ïa ngi ba ngin long kiba stad ne sian ban ïohi ne sngewthuh ïa kaei kaei kaba ai mynsiem hynrei ka donkam pat ba ngin long kiba pynleit jingmut bad peit bniah ba ngin lah ban ïoh lum ka jingnang bad jingtip.Ngi la poi ha ka bynta kaba ar jong ka Inc-Preneurship, ka prokram kaba ïadei bad ki briew kiba don
ka jingdon jingthut ha ki dkhot met, ha kaba ngi ïakynduh bad ki bad sdang ki jingïakren bad jingpyni shaphang ki lad ban sdang ïa la ki jong ki kam. Ïa kane ka jingïakynduh kaba ar ngi la pynbeit ba kan long ha Nongpoh na ka bynta ki paralok jong ngi kiba don ha Ri Bhoi District. Ka sngi kaba ngi dei ban hiar sha Nongpoh ka la sdang da u slap uba la ther jur bad kane ka la wanrah ka jingthut ha ka jingpynbiang ïa ka por ba la ïa pynbeit.
Baroh ngi tip bha ba ka jylla jong ngi ka long kaba la kyrkhu da u slap uba jur hynrei kane ka jingtip ka khlem pat lah ban pynlong ïa ngi kiba shemphang ban long kiba la pynkhreh. Kumba ka ju long man la ka por ba ngi ïoh u slap uba jur, kane ka sngi ruh kam shym la pher ha kaba ngi ïohi ba ka jingther jong u slap ka la pynlong ïa ki lynti ki syngkien ha ki katto katne ki jaka jong ka sor Shillong ba kin shlei da ka um; u slap uba jur u la pynlong ruh ïa kiba bun ba kin sei ïa la ki kali bad ki surok ki la khapngiah bad kane ka la wanrah ïa ka jingdheng kali kaba jur haduh ba la sangeh ka jingleit jingwan.
Kum ki nongpynïaid ïa ka prokram, ka jingtieng kaba ngi ju don ka long ba ngin ym lah ban poi bad sdang ïa ka jingïalang ha ka por kaba la buh katba ki nongïashim bynta kiba la poi ki nang ap lynga ïa ka jingsdang. Ka jingthmu jong ngi ba ngin mih na Shillong bad ban poi sha Nongpoh ha ka por ba la buh kam shym la lah ban urlong. Nga la shu dait ïa la ki rymmiang shyntur da ka jingkhuslai bad jinglynga katba ngi dang pyrshang ban pynïaid ïa ka kali lyngba kata ka jingdheng bad ban mih na Shillong.
Hynrei hapdeng kita kiei kiei baroh ka wan ka jingai mynsiem ha ka dur jong uwei u khynnah samla uba kyrteng u Risinius Pathaw. Une u samla u dei na ka shnong Mawleiñ Mawkhan, kaba don kumba 28 km na Shillong ha ka lynti sha Nongpoh. Ngi la dep pynbeit ban shaw ïa u ha lynti ban ïa leit lang sha Nongpoh namar u dei ruh uwei na ki ba ïa shim bynta ha ka prokram. Ka jingdheng kali ka la pynlong ïa ngi ba ngin poi kham slem ban ïa ka por kaba la ïa pynbeit bad hadien ka jingap kaba slem, ngi la lah ban shaw ïa u. Ha ka jingïakren bad u Risinius katba ngi dang don ha lynti, u la ïathuh ba u dei u khynnah pule ha St. Edmunds College, Shillong bad u leit u wan hi man la ka sngi khlem kano kano ka jingïarap. U ju kiew da ka sumo ne ka bos na shnong haduh Garikhana, nangto pat u kiew da ka taxi sha Laitumkhrah bad nangta u sa ïaid marwei da ka kjat ban poi sha college.
U hap ban ïaid lyngba ka surok kaba dap da ki thliew ki syar, bad ban kiar ïa ki kali bad ki nala. Ynda janmiet, u leit phai sha ïng ha ka juh ka rukom kumba u wan bad kumne u ïai bteng ïa ka jingïaid lynti jong u man la ka sngi ban pyndep ïa la ka jingpule. Phi lah ban kylli balei kane ka long kaba sngewlyngngoh? Ka dei namar ba u Risinius u dei u khynnah samla uba don ka jingduna ha ka bor ïohi ha kaba baroh ar liang ki khmat jong u kim lah ban ïohi eiei. Kane keiñ ka dei ka jingphylla jong ka mynsiem ba ïai ïaleh jong u briew. Ban ïai minot ban pynurlong ïa la ka jingthmu hapdeng ki jingïaleh bad ki jingeh kiba bun man la ka sngi bad ban pyndonkam ïa la ki jinglah na ka bynta ka jingbha kaba kham khraw, kata keiñ ka dei ka jinglong jong ki nongïalam kiba shisha.
Kane ka jingïashem kaba ai mynsiem kam dei kaba tang marwei hynrei ka dei kawei na ki nuksa jong ka kynhun kaba la shim ïa ka synjam kaba khraw ban bthat ïa ki jingteh jong ka jingap khmih lynti ïa ka jingleh isnyei jong kiwei bad ban piam ïa ka jingïaid lynti sha ka ban ïeng ha la ki jong ki kjat lyngba ka jingsdang ïa la ki jong ki kam. Na ka bynta ki 38 ngut ki nongïashim bynta, tang ka jingwan jong ki na la ki shnong sha ki jaka ba la pynlong ïa ka prokram, ka la pynpaw ïa ki jingeh ba ki ïa shem. Iwei pa iwei i nongïashim bynta i mad ïa ki jingeh man la ka sngi kiba maphi bad manga ngim ju da pynleit jingmut than lane shim khia.
Pynban hapoh kine ki jingïaleh baroh, ka don pat kawei ka khubor kaba baroh ki don ban ïa sam: Ka Jingkyrmen and Jingkut Jingmut ban ïoh ïa kaei kaba ki thmu. Ki khana ba ai mynsiem jong ki da shisha ki long ka jingpyntngen bad ka jingai jingkyrmen na ka bynta kito kiba la duh jingkyrmen bad kiba la sngew kut lad ha ka jingim.
Ka Inc-Preneurship ka dei ka jingïapyrshang lang kaba rit jong ka Barefoot Trust, Prime Meghalaya bad ka Khasi Disability Association ban pynïasoh lang ïa ki bynta kiba donkam bad ban pynkhreh ïa ki briew kiba don jingthut ha ki dkhot met ha ki sap kiba ki donkam na ka bynta ban sdang ïa la ki jong ki kam. Kane ka jingïatrei lang ka peit ruh kumno ban ai ka jingkyrshan ha kaba ïa dei bad ka pisa-tyngka bad ka jingpynïasnoh bad ka ïew ka hat. Ki nongïashim bynta baroh ki la ïa batai ïa ki jingthmu jong ki bad ïa ka jingkyrshan kaba ki donkam khnang ba kin lah ban poi sha ka thong. Kawei pa kawei ka jingïaid lynti ka long kaba pher bad ïa ki lad ban ai jingkyrshan hap ban pynwandur katkum ka jingdonkam jong ki jingthmu. Ym don ka lynti kaba lyngkot ban wanrah ïa ki lad trei kam ki ban neh bad ïeng skhem ha ryngkat ki jingïaleh kiba bun na ka bynta ki paralok jong ngi kiba don ka jingthut ha ki dkhot met kiba kwah ban sdang ïa la ki jong ki kam.
Ngi la pynwandur ïa ka rukom trei kam ha ki saw bynta bad ryngkat ki jingpynkylla ne jingpynbiang katba ngi dang ïoh ïa ka jingtip kaba kham bniah shuh shuh hadien ba ngi dep ban lum ban lang bad khmih sani ïa ki jingai jingmut bad ki jingïakren kiba ngi la ïoh na ki jingïakynduh lang. Kumba ong iwei na ki nongïashim bynta ha ka prokram ha Nongpoh haba kylli ïa ka jingkylli, “Balei phi kwah ban sdang ïa la ka jong ka kam?” “Ka dei ka lad ba ngin pynïaid ïa la ka nusip Ka dei ka jinglaitluid ban pynlut ïa la ka por ha kaba leh ïa kaei kaei kaba donkam na ka bynta jong phi
Ka dei ka ruh ka jingplie lad ban kamai”
Lada phi shem ba kane ka jingsdang jong ngi ka kren sha ka jingsngew bad ka jingïa tiplem jong phi bad lehse phi kwah ban nang pynshlur bad kyntiew ïa kane ka jingpyrshang jong ka Barefoot Trust bad ka Prime Meghalaya ban wanrah ki lad treikam ki ban neh na ka bynta ki briew kiba don ka jingthut ha ki dkhot met ha kane ka jylla jong ngi, ngin da sngewkmen eh ban ïohsngew na phi. Phi lah ban thoh sha ngi ha kane ka email address barefoot.trust@gmail.com lane phone/message ha u number 8974053672. Ki jingai jingmut jong phi kin lah ban ïarap ïa ngi ban nang kham pynjanai bad pynïar ïa kane ka jingpyrshang jong ngi khnang ba ngin lah shisha ban wanrah ïa ka imlang ka sahlang kaba kynthup lang ïa baroh.
La pynkylla sha ka Khasi da i Sweet C Syiemïong, Barefoot Trust.
