KA ÏTKHMIH: Vote na ka bynta ka jingpynskhem ïa ka Hok trai ri trai muluk

– HT Wells
Satang arphewsaw kynta, ka por ka la dei ba ngin jied biang ïa ki nongmihkhmat jong ngi shabaroh 58 tylli ki constituency jong ka KHADC bad JHADC ha kaba haduh 13,08,818 ngut kinongthepvote kin pyndep ïa la ka jong ka hok nongshongshnong jong ki. Na kitei, kumba 6,76,467 ngut ki dei ki kynthei bad 6,32,347 ngut pat ki ki dei ki shynrang.
Naduh ba u Lat ka Jylla, u C.H. Vijayashankar u la dep ban notify ïa kane ka election MDC sha ki ar na ki laitylli ki district council ha ka jylla ha ka 27.01.2025, ki political party ki la sdang ban leit khroh leit kjor ïa ki paid nongthep vote ba kin jied ïa ki kyrtong jong ki. Hadien ka scrutiny
bad withdrawal, ki kyrtong sha KHADC ki long 158 ngut katba ha JHADC pat 114 ngut. Na kitei, 19 ngut dei ki kyrtong kynthei ki ban ïa aireng ha lympung, kata; 12 ngut na KHADC katba 7 ngut pat na JHADC. Ka jingïalap elekshon ha kane ka kynti ka long kaba ishongshit bha khamtam ha ki thaiñ nongkyndong katba ha sor pat lait noh tang katto katne tylli ki constituency, ka jingïalap ka long kaba jai jai bad ka bym da sngewkyllut than. Ban pynksan
ïalade, ki kyrtong ki pyrshang ban ïalap ïa ka nongrim bad ka thong jong ki, aïu kin leh lada ki jop, kumba paw ha ki tnat social media, don lei uwei u rangbah uba ïalap na ka bynta u Independence day candidate ruh; ñiuma, ka lah ban long tang ka jingbakla hynrei kan sahkynmaw kum ka mat biria ha ka khana election.
Ha ka jingshisha, kumba ngi ïa tip, kane ka election ka la dei ban long naduh shisnem mynshwa hynrei la shu pynjlan jubor ïa ka tang na ka daw ba ka sorkar MDA ka tip khambha, lehse ka dang ishyrkhei than eh ïa ka lyer jong kawei ka political party kaba dang shu shylluid shen, hynrei ban pynsuki, hap ban ai daw da kumne kumtai tang ban pynthynda shwa. Ki ong, hana ba ki ap ïa ka sorkarpdeng ban pyntreikam ïa ki mat ba tynsat thymmai kumno ban pynkhlaiñ shuh shuh ïa ka khyrnit jong ka Sixth Schedule ha kane ka winter session ba la dep jong ka parliament, hynrei wat ha kane ka Budget Session ruh kata kam pat larkam ei ei, dei pynban tang ka jingpynsyrwa kai ïa ka por. Uwei u samla haba kren ha ka jingïalang paidbah ha Mawkynrew dangshen, u kylli, hato shait don mo u referee uba ïashah liang, tang na ka daw ba ka team jong u kam jop ba un pynjlan biang sa shikynta nalor ka por ba la buh?. Shisha ! hangne te ka paw kumta, katei ka buit jong ka sorkar ka la pynïohnong ïa ka na kawei pat ka liang.
Nalor ka jingïakawang ktieh markylliang, ka don ruh ka jingpyrshang ban sei na kyndong kynshrot ïa ki nia lorni ba la sopsarang naduh mynno tang ban ïoh ther bad pyni paidbah ïa u ne ka kyrtong ba ïaleh pyrshah bad ki. Ngi im ha ka juk kaba shai, hato yn dang lah mo ban dangpynbieit ïa ki paidbah da kum kitei ki nia pyutï. Hynrei, don pat de kiba ïalap election da kaba pynsngewthuh ïa ki paidbah kumno ban pynneh pynsah, ban ïada ïa ka khyndew ka shyiap jong ki. Ka jingthmu hi jong ka Sixth Schedule ka dei ïa kata ka bynta, ba ki ritpaid riewlum kin ïoh jingïada ïalade. Hynrei ban pynbieit paidbah da kaba ong “jied ïanga ba ngan pynroi pynpar ïa ki shnong ki thaw jong phi”, te ka long kaba bakla shibun. Aïu phin khmih lynti na ka sorkar rit, kam don fund pynroi te kumba ka sorkar jylla ka don hynrei lada ka district council ka donbok ban ïoh central scheme na Delhi te ïoh hi ban pyni dak thohmut thohmat. Kumba long mynta hi, ki district council kim don peisa wat tang ban shna ‘Yulam’ (irrigation canal) sha ki pynthor repkba repkhaw jong ki paidbah ruh. Ym don tyngka ba kin shna tang ïa ki catchment ban bsan tyllong um ruh, ki khlaw ki btap la shu pom pathar wat ha ki jaka jong ka Council ruh. Ki district council ka dei ban ïatreilang bad ki dorbarshnong ban thungdieng ha ki jaka ba la syllen khnang ba ki traishnong ruh kin sngewtrai ban sumar ïa kito ki dieng (sapplings) ba la thung. Hynrei, kata ka programme ruh imat ka sah tang ha ki bill rngai.
Ha ka jingshisha ki paidbah ki dei ban buh jingkylli ha ki rynsan election khamtam ïa ki kyrtong ba synshar bad ki sitting MDC ha ki Council balei : (i) ba ym lah ban siew tulop ïa ki nongtrei lajong (ii) shano ka jah ka revenue ba phi ïoh lum khajna na ki kharkhana isbat, kharkhana dewbilat, coke, na ki dukan, na ki khyrdop lum khajna bad kiwei kiwei pat ki mar pohkhyndew ne na u shyiap, maw, mawshun, dewïong bad kiwei (iii) shano ka khajna ba la lum na ki nongtrei sorkar, na ki trading licence bad kumta ter ter.
Lada ka khajna jong ki District Council kim pei sharud na ka yarong tyngka jong ka, lah ban ban kyrshan dalade ïalade da kaba suk. Ha kawei pat ka liang, ym don uba thaw-aiñ kumno ban pynneh pynsah ïa ka tyllong um tyllong wah, ki pyllong session tang laisngi sawsngi ki la pynwai noh. Kaei kane, balei ka jingkyrkieh bad hiran por haduh katno eh, tang ban shong dorbar da kaba kham jynsur ruh ym
don por. Dei hangne keiñ ba ki paidbah ki dei ban bishar bniah bad ban peitngor ïano yn jied ?. Namar
ka shait long ka rukom pyrkhat ha ki paidbah, ba ki nongmihkhmat sha ki Council kan dei ruh ka training ground sha ka Assembly. Ñiuma, kata kam pher, tangba ngim dei pat ban shah pynbieit tang ha ki jadu (aura) hamsaïa jong ka por; kito hi kiba trei hok ha ki council, ym donkam ba kin put ronsing ïalade, ki press bad ki media hi ki la rah skong lypa ïa ki. Ka long kaba sangsot ba u paidbah bapli kumba 80% ki dei kiba dang shah kynther shah kynting tang ha ka jingshongshit jong ka por, ki khlem pynshongnongrim ba ka election sha ka district council ka dei kaba kham donkam ban ïa ka jong ka assembly. Nga sngewkmen shibun ba u Bah Pynshngaiñ N Syiem ha kawei na ki jingïatai nia shaphang ka Art. 371 ba la pynbeit da ka Forefront media dangshen, haba la kylli ïa u, ïano u kham lah ban jied lada ailad; ïa ka council ne ïa ka assembly, u jubab ïa ka Council namar u ïohi jngai kumno ban ïada ïa ka Ri lajong.
Hapdeng ka jingpyrshang ban pharia ïa ka Land Transfer Act tang na ka daw jong ki kam pynroi, ki bor district Council ki dei ban long kiba khlaiñ bha khnang ba ki lah ban pynneh pynsah shisha ïa ka khyndew ka shyiap, ïa ki dustur ki riti, ïa ka Hok long trai ri trai muluk. U nongwei u wit bha ïa ka Sixth Schedule namar um ïoh ban leh traikhlieh kum sha kiwei pat ki jylla.
U Nongthoh u ngeit ba ki paidbah ki dei ban duriap bad ban puson sani hashwa ba kin shon ïa ka shap jong ki, namar shisien ba phi la vote phi rai ruh ïa ka lawei kaba kumno ki longdien mandien jongphi kin ïatyngkhuh. Ngi sheptieng lada ki paidbah kim jied ïa ka party ba thikna, ki kynrum kynram kin mih biang hapoh ka Sansnem kumba la jia myn ha kane ka pali ba ladep, shu kut ka por ka sngi tang ban pynkhyllem CEM. Mano ba duhnong, dei u paidbah.
Haba phai na kawei pat ka liang, ka jingïoh ban synshar da kajuh ka party ha Assembly bad ha Council kan don ka jingduhnong, namar lada ïoh sorkar da kaba shalak, ka lah ban overrule ïa ki kyndon ka Council halor ka khyndew ka shyiap tang na ka bynta ban biang ka Business jong ka, hynrei lada ka EC ha Council ka long da kawei pat ka party, kan don ka ïaryngkat (balance) ha ka jingïatreikam. Kawei kam lah ban ñion ïa kawei pat. Hynrei lada ki MDC ki pyrkhat ban ïoh tyngka dei tang ka jingïasynrop bad ka sorkar jylla te kata ka jingpyrkhat ka la pyntlot bor lypa na ka nongrim ban ïeng ha la ki jong ki kjat, namar kumba la kdew haneng, wat ka Council ruh ka lah ban pynmih revenue ban pyntyllun ïa ki scheme bad project jong ka. Jied da kaba sngewthuh, vote khlem jingtieng jingsmiej, wat shah ïalam bakla ha ka jingsngew-shongshit jong ka por, ïoh ngi babe kylla.