Hato ki Pastor/Theologians ki long kiba bit dor mo ban rung sha ka Politic?
- Banpyrkhat Nongrang, Mawlaiteng

U paidbah u don hapdeng ar ki jingmut. Don ki ba jubab ‘hooid’ bad don ruh ki ba jubab ’em’. Ban jubab ïa katei ka jingkylli ka long da shisha kaba eh bad jwat. Hynrei watla katta ka jubab ka long hato lah mo ban pynïakhlad ïa ka ‘jingim ba kynja doh bad ka jingim ba kynja mynsiem’. Kine baroh ar ki hap ban shaniah ka wei ïa kawei pat. Ki hap ban ïaid ryngkat ryngkat, lym kumta ka jingim kan long ka ba ïap-stai. Kumta ruh ka politic bad ka niam ka dei ban ïaid rynkat ryngkat khnang ban wan rah ïa ka shynshar ka ba khuid bad ka ba suba. U wei u Nongialam jong ka niam sikh ha nongbah Shilong u la ong “lada ka kpoh ka suda ka tylli lah mo ban pylleit jingmut ha U Blei.” Kumta ban lah ban mane ïa U Blei ne ban focus ha ka jingim ba kynja mynsiem (Spirituality) la kumno kumno dei ban don ka bam hapoh kpoh.
Shuh shuh kane ka dei ka Jingkylli jong ki babun-balang ki ju kylli ba balei ki Pastor ne ki Theologian ki kwah ban ïakhun ïa ka Elekshon. Bad kane ym tang ba ki kylli hynrei ka la pynnoh mynsiem ïa ki paid riewngiet Khristan. Bun ki ju pyrkhat ba ka kam Pastor ka dei ka kam ka ba Kyntang bad ka kam shynshar Hima-Sima (Politic) ka dei ka kam ka ba jakhlia ne kaba jaboh. Dei halor kane ka jingsngewthuh ka pyndiaw bad khoh-ñioh mynsiem ban ïohi ïa U Pastor ne ïa u ba lah pyndep ia ka jingpule Theology ba un mih ban ïa khun ia ka Elekshon. Ym tang ki para bangeit jong ka balang hynrei wat ki bahaing ha sem ruh ki khohñioh mynsiem ne sngewdiaw ba u khun ba lah pyndep ïaka jing pule theology (Ka kam U Blei) un rung sha ka kam politic (Ka kam pyrthei).
Ka por kam juh neh ha juh. Ka Por ka kylla, ka por ka dei ka dawai ban pynkhiah ïa ki jingpang. Ka shynshar ka khardar ha ka Ri bad ka Jait bynriew Khasi ka long ka ba synjor (fragile) bha haduh katta katta. U nongshong shnong ha man la ka wei pa kawei ka constituency hapoh jong ka Meghalaya ki mad ïa ka jingpang bampong (Corruption). Tangba kim don ïa ka sakhi ka ba biang pura ban kynnoh ia ki Nongmihkmat jong ka Constituency ba ki Bamsap. Hynrei ban pynshisha ïa ka jinglute na ka ‘Pla Tyngka jong u piadbah’ ka sakhi ka ba biang tam ban pynshisha iaka bamsap bam phong ka dei ka jingsah dien jong ka constituency ha baroh ki liang. Ka don ruh ka rukom pyrkhat ba lada u Nongmihkhmat um bamsap kata kaba mut um long u ba bit dor ne tbit ban long u Nongmihkhmat ne ban leit ïasaid ïa ka eh ka shon jong u paidbah haba u la shahjied kum u nongmihkmat sha ka ïing dorbar thawain.
Ka jingjur ka tuh ka thiem ka la ktah da shisha ïa ka Jylla hi baroh kawei. Da ki crores tyngka la siew da ki paidbah sha ka Sorkar kum ka khajna(taxes) na ka bynta ki lynti ki syngkien, ki school, ki umbam umdih, ki dawai ki dashin, ki khajna kali (transport), ki bill light, etc. Haba ka Sorkar ka bam klop kata ka pisa jong u paidbah ka leit sha ki pla jong ki Ministers, officers bad ki business associates. Kaba sngewsih pat ka long lada u paidbah u leit ban ïa kynduh sha ki department bapher bapher na ka bynta ka surok, ka umbam umdih, ki dawai, ki skul, kumta ter-ter., ka jubab hi barobor ka ba ki ïoh pdiang na ki ministers bad ki officers ka long “ngim don ïa ka fund” (we have Zero fund). Ban shim kawei naki nuksa kiba paw pyrthei ïa ka jingtorti ka rukom treikam haduh kine ki sngi ha kaba iadei bad ka ‘surok Mawhati’. Ka Mawhati constituency ka paw ïa ka jingsahdien jong ka ym dei na ka rukom long rukom man jong ki briew kiba shong basah hangto hynrei kadei ka surok kaba paw iaka jing isait met ban peit bad ban ïaid ki kali. Shuh shuh ym dei tang kane ka constituency hynrei kiwei kiwei ruh ki mad ïaka ka jingeh lada ym dei ia ka surok lah ban dei ha kiwei pat ki kam pynroi ba kim lah ban pyntrei kam hok iaka. Ka jingkylli ka long shano kata ka pisa kaba la mang na ka bynta u paidbah kumba daki crores shisnem ka jaklep?
Kaba ithamula ka long ba ka pisa Sorkar kadei ka pisa ïoh-ei, ban lute ne tuh ïaka kam long ka pop (government money is free property, that stealing it is no sin). Kane kadei ka rukom pyrkhat ka ba shyrkhei (This is dangerous philosophy). Ka pisa sorkar kadei ka um syep bad ka jingtrei shitom jong u paidbah (Government money is the sweat and toil of the people). kumta ka sorkar kam dei ban pyndonkam bakla ia ka pisa jong u paidbah.
Kumta ka la don kam ïa u nongmihkmat u ba don ia ka “jingstad, ka jingshimkhia, ka jingkitkhlieh, ka Jinglong hok, bad ka jingïohi jngai” ym tang naka bynta ka constituency ba u don hynrei ban ïa ksaid ban ïada ïa ka jait bynriew ba la I kum ba kan ngam jyllop ha ki ‘Mynder-Ri’ ki ba wan ban lute ne shim kabu ia ka kamai ka kajih jong u trai muluk trai jaka.
Don shibun ki Candidate ki bym don ïa kata ka jingstad (knowledge) ka jingkitkhlieh (Responsibility), ka jinglong hok (Loyalty), bad ka jing iohi jngai (Vision). Lada kylli na ki balei phi kwah ban ïeng Election? Ka jubab na ki kham bun sien ka dei ban shakri ïa u paidbah? Lada kylli ia ka qualification bun na ki candiadate ki ba ïakhun ia ka Election kim pat long u/ka ba biang ban ïakhun ïa ka Election. Kum kine ki jait briew ki jop ïa ka Election ka daw ka lah ban long ba don mano re mano ba ‘back-up na dien jong u/ka’ ne lada ym dei kumta ruh namr ba ki don ka ‘Spah’. Kumta ki lah ban thied ia ka vote bad ban jop ha ka Election. Namar ba kiba jop ym ba ki don ia ka jinglah ban long nongsaid ain ne ka jingtip (Knowledge), ka jingkit Khlieh neba ki don ia ka Jingiohi jngai ia ka lawei (vision) hynrei ka daw tynrai hi ka dei daka bor ka pisa. Kumta ia kaei ka ba ki lah pynlut ki hap ban ioh lum pat. Kane ka dei kata ka ba ngi ong ba la pynlong kam khaii ia ka synshar ka khaddar kaba kiba don spah ki invest tang da ki crore bad lum pat hapoh san snem da ki spah crore. Dei namar ka ne ka daw ka roi ka par ha ka shnong ka thaw ka hiar arsut namar ba u paidbah u shah pynthame ha ka bor jong ka pisa.
Kumta donkam ban wad bniah shuwa ia ka jing long jingman jong u candidate shuwa ba phin ai ka rai ban pynjop ia u/ka candiadate ban lait na ka jing babe hapoh ka san snem bad ban lait ruh na ka jing niew shiliang khmat. U ba duk u la nang duk namar ka jingshahnion bein bad u ba riew spah u la nang riewspah da ka kamai bymhok.
Ka jingshah iuh roit ia ka hok longbriew ka pynlong ia ki Pastor ne ki theologian ne kino ki riewniam kiba dang ieit iaka hok ban rung sha ka politic ha ryngkat ka jingthmu ban saindur thymmai. Ka politic bad ka Niam watla kim lah ban iakhleh hynrei kim lah pat ban kiar kawei ia kawei. U briew u ba la la pynbtit ia ka kam U Blei shiliang ka kti u bat ia ka politic bad shiliang ka kti u bat ia ka Bible. U briew um don ia ka bor ban Pynkhuid ia ka bamsap ka ba don ha poh ka politic lymda u rung sha ka politic ban pyni nuksa (lead by Example) ia kaei ka jinghikai kaba u ioh na ka bible bad ban wan rah jingkylla (transform) na ka bamsapbam phong sha ka jingsynshar kaba khuid.
Kumta ka Ri bad ka jaidbynriew khasi kan ioh khiah na ka jingbamsap bampong tad ynda ki briew kiba ieit ia ka hok kaktkum ka jinghikai ka Baibl kin ioh jaka hapoh ka politic. Kumta donkam ia ki briew jong U Blei ban iakhun ia ka election. Ym baroh ki Pastor ne ki theologian ki ba don ia ka vision ban iakhun ia ka election hynrei tang ia kito ki ba don ia ka mynsiem bad mih na ki saw kynroh jong ka jing shakri Blei sha madan thma jong ka politic. U Mahatma Gandhi u ong ba “uno uno bym don jingtip bha iaka ‘politic’, kata ka mut um don jingtip hi ruh ia ka ‘niam’ (religion). U Martin Luther King, Jr. ha ka wei na ka quotation ka ba don jingmut bha kata ka dei “I have a dream”. U don ia ka jingithuh paw ba ka jait ka kynja jong u kaba shong ba sah ha America kan lait luid na ka jingshah teh mraw ha ki dohlieh (White American People). kane ka lah urlong namar ba ki briew jong u ki ba im jynjar ha kata ka por ki la ai jing kyrshan met bad mynsiem ia U Martin Luther King, Jr. Dei namar ba ki paid bah ki ai mynsiem ia u, kumta U Blei ruh u la don rynkat bad u la pyllait mraw ia ki doh iong na ka kti jong ki doh-lieh. Kumta kito ki ba la pynbtit ia ka theology ki don ia ka juh ka jingiohi jngai kum ba iohi u Martin Luther King, Jr. ki theologian ki ba la pynbtit ia ka kam jong U Blei ki don rung ia ka thong bad ong “I have a dream”. Ki don ia ka ka jingiohi jngai ban wanrah ia ka jing kylla ka roi ka par ha ka im lang ka sah lang khlem da leh shiliang kmat ia u duk u rangli.
Daka jingsngew rit nga kwah ban pashat jingmut sha phi ki paid riew ngeit khristan, naduh ki balang, ki nonshynshar niam ban nym iatan tyllai bad ym ban ia ka wang ktieh kham tam lada u candidate u dei uba la ordained ne pyndep ia ka Theology (Theologian).
Kum ka jing ia pyrkhat lang la ka long ne-em ba u briew jong U Blei ba un rung sha ka politic. Khyndiat to ngin ia peit iaka nuksa ba bha jong u wei na ki riew khraw ka jait bynriew khasi kata ka long ka jingim u U Rev. J.J.M. Nichols Roy.
U Rev. J.J.M. Nichols Roy, u dei u nongialeh Hills State. Haba u ia khun ia ka elekshon, u la leit ban pan jing kyrshan na u kpa jong u (L) B.B. Lyngdoh. Hynrei u kpa jong u, u la jubab daka ba ong “As a man of God you are not to involve in the affairs of the world.” Kata ka long “Kum u briew ba la pynsleh jong U Blei um dei ban ia shim bynta bad ka kam pyrthei.” Rev. Roy u la jubab da kaba ong ban shakri ia ki briew, ma u bad ka balang kin shakri ia U Blei (By serving people, he and his church were serving God). U kpa jong u B.B. Lyngdoh um shym la kohnguh ban kyrshan ia u Rev. Roy, hynrei ka lok jong u ka la kyrshan ia ka jingpynsngew jong u. Ka la trei shitom bad ka la leit ban rung na kawei ka ïing sha kawei pat ban canvass na ka bynta jong Rev. J.J.M.Nichols Roy. Ka ba sngewtynnad ka long ba u la jop ha ka election. U Rev. J.J.M.Nichols Roy u la long shisha u riew khraw pyrkhat ym tang ia ka jait bynriew Khasi hynrei ia ki paid riewlum hapoh Northeast India.
Kumta ka shynshar ka khadar (politic) ha kane ka juk ba ngi khot ka 21st century hato ka la I donkam mo ïa ki briew jong U Blei ban mih na ka saw kynroh jong ka Balang (comfort zone) bad ban ïakhun ïa ka election jong u snem 2023.
Ka shynshar kaba khuid ka ba suba ka shong eh ha u briew uba ‘tip-briew tip-blei’. Lada u briew u ïeng na ka bynta ka hok u paidbah, ka pyrthei hi baroh ka wei kan ïeng ban kyrshan ïa ka hok
(U Nongthoh udei u Research Scholar jong ka Martin Luther Christian University, Shillong)