Kita ki jingdih pyngngad ba khleh carbon ne ba don acid bunsien ki don jingïadei bad ka jingsngaid khleiñ bad ka jingbam lane kita ki jait jingbam ba lait na ka shini kim da dei satia kita ki jingbam kiba Yahap ne kiba ïarap na ka bynta ka koit ka khiah. Ki stad pule bniah ha ka University of Texas ki la buddien ïa ki 474 ngut kiba ha ka rta 65 haduh 74 snem haduh shiphew snem, la lap ba kito kiba jied na ka bynta kita ki jingdih bad jingbam ba kyntiew shuh shuh ïa ka jingkhia bad jingsngaid, bad kata ka jingheh syngkai jong ki ka nang ïar sted bha ban ïa kito ki bym mlien.
Ki briew kiba dih palat ïa ka arsien ki jingdih ba pynkdang ha ka shi sngi ki long hynriew shah kham palat ka jingkiew lane iar jingheh syngkai ne sngaid ha kaba kut jong ka jingpule bniah ban ïa kito ki bym ju dih satia. Kawei ka jing batai na ka bynta kine ki jingshem ka long kaba la ai jingmut da ka jingpule bniah hapoh US ha kaba ia ki khnai la bsa da ki jingbam ba la tah da ka aspartame, kata ka kynja jingsleh ba pynthiang ba ju pyn-donkam bha ha ki jingdih pyngngad ne ki kynja umsoh ba thiang. Hadien lai bnai, k lah bna kiew ka blood sugar tangba duna pat ha ka jingbun ka insulin- kaba ïalam ki jingkylla ba sdang ka jingpang shini ne diabetes.
Katba nang heh ne tymmen, ka met ka kham duna ha kaba saiñpynum lane pynkhuid ïa ka jingdih kum ka kyiad haba ïanujor ha ka por ba dang kham rit ne samla. Kane ka dei na ka daw jong ki jingkylla ha kata ka rukom ba ka met jong ngi ka sam ne pynpoi ia ki um bad haduh ka jingpynduna ïa ka enzymes ne ka por treikam u dohnud. Kumta haba dih kyiad, ka jingbun jong ka kyiad ha ka snam ka lah ban kham bun palat ban ïa kaba dei ban long ha ka por ba dang rit ne samla ha ka por ba dih katjuh ne mar ïa biang kata ka rukom dih, bad kata ka kiad ka lah ban neh ha kata ka jaka kham slem. Nalor kata, u dohnud bad ka jabieng ki kylla long kiba sngewthuh bha ia kita ki bor treikam jong ka toxic katba nang heh ka rta bad kita ki jingiatreilang hapdeng ka kyiad bad ki dawai ki long kiba kham kynrei bha.
Tangba kaei kaba ym dei ban ong ban ym dei ban sngewtynnad ban dih. Ki jingpule bniah bapher bapher ki la shem ne lap ba kata ka jingdih kaba malu mala ne tang ban biang ka long kaba iarap ne ai jingmyntoi. Kawei ka jingjurip na US kaba kynthup ïa ki 1,824 ngut ki briew kiba ha ka rta 55 haduh 65 snem ka rta, ka la pyni ba kita ki briew kiba dih antad ne tang malu mala ki kham duna ka jingma na ka jingïap hadien 20 snem ban ïa kito ki briew kiba dih kyiad palat ne kito kiba dih khlem don pud satia.
Ban pynbiang ïa ka rukom dih kiad:
* Khleh lang ïa ki jingdih buaid bad ki jingdih pyngngad ne ki umsoh.
* Ïaleh ban lait na ka jingdih kyiad la kumno ar ne lai sngi ha ka shi taïew.
* Kiar na kita ki kynja shana ne ki jingbam sdieh ba long mluh.
* Ïaleh ban pyrshang ban pynbiang ïa ka rukom bam rukom dih ba man la ka sngi: 3 haduh 4 unit ka kyiad na ka bynta ki shynrang ne rangbah, 2 haduh 3 unit na ka bynta ki kynthei. Shi unit ka mut shiteng pint ka beer bad kata ka waiñ ba kumba 175 ml kaba ïaryngkat bad 2 unit.
