Hato ka jingkynrei ka stroke ha ki rangbah ka dei na ka diabetes bad jingsngaid palat ?

Ka jingwad bniah ka ai jingmut ba ka don ka jingkylla ha mat shaphang ka jingktah, kynrei ka ka jingpang stroke ha kiba la rangbah, kiba la ïaw bad noh rta bad kiba tymmen haba ianujor bad kiba dang samla bad dang shait dangkhlaiñ. Kane ka jingpang Stroke mynta ka la kylla long ka jingpang ba kynrei bha wat ha kiba dang rit ka rta ne kiba dang khiesamla. Kumba 1 na ki 5 ngut ba ïoh ïa kane ka jingpang mynta ki dei kiba hapoh ka rta 55 snem katkum ak jingwad bniah bad shim nuksa. Ka jingpang Stroke hapoh ka ri America (US) ka la kiew bha ha kito kiba dang rit ka rta, la ong ka jingwad bniah hapoh ka American Academy of Neurology.
Kane ka jingwad bniah ka la buddien ïa ki 1.3 million ngut ki briew ha Ri America bad shem kumba 19% na kito kiba shah ktah lane ioh pang stroke ha u snem 2005 ki dei kiba ha kane ka rta ba dang khie dang san, kaba pyni ka jingkiew kumba 13% ha ka snem 1993. Kane ka long watla ka don ka jingkylla ne ka jingduna salondar kane ka jingpang kaba la shim kyllum antat. Ka Stroke Association ka la ong ba kine ki jingshem jong kane ka jingwad bniah ki long ka jingpynkyndit bynriew. U nongthoh ïa ka kaiphod, Dr Brett Kissela, u la ong “ki daw jong kane ka jingkylla ka lah ban dei na ka jingbun ki jingma kum kata ka jingpang shini, ka jingsngaid palat bad ka jingbun palat ka cholesterol”.
Ka jingwad bniah la bishar bniah ïa baroh ki briew kiba la palat ïa ka 20 snem ka rta hapoh Cincinnati bad North Kentucky ha ki lai bynta ha ka snem 1993, 1999 bad 2005. Kumjuh ruh ka jingnang kiew kane ka jingpang stroke hapoh ka rta ba 55 snem ka ïapher na ka 109 ngut napdeng ki 100,000 ngut ki briew ha ka snem 1993 sha ka 176 ngut na man ki 100,000 ngut ha ka snem 2005, ka jingwad bniah ka la shem ruh ïa kata ka rta haba kheiñ kyllumlang napdeng kito kiba ngat ïa kane ka jingpang ka la hiar na ka 71 ha ka snem 1993 sha ka 69 snem ha ka snem 2005.
Ka stroke ka jia hateng-hateng tangba ka jingktah ka lah ban neh baroh shi jingim, ha kaba pynlong ïa kiba bun ban long anna. Kito kiba la don ha ka rta ba la ïaw ne tymmen bha la ïohi ba ka la hiar ban ïoh ïa kane ka jingpang stroke ha kine ki snem ba pynlong ïa ka jingwad bniah. Kumjuh ruh, hapoh UK ka la don ka jingduna ne jinghiar ba da 40% ha ka jingdon jong ki briew ba ïoh ïa ka jingpang stroke kaba jur bha ha kine ki 20 snem ba la lah. Kane ka jinghiar ne jingduna ka jingdon jong kine ki briew ba ïoh ïa kane ka jingpang ka long shi bynta na ka jingnang biang ne kiew kita ki lad ai jingïada, kynthup lang ba kata ka jingnang kiew kata ka jingpynsngewthuh paidbah ia ki briew ha ka liang ka koit ka khiah.
Kane ka jingwad bniah jong ka US ka ai jingmut ïa kata ka jingkylla ha ka rta jong ki briew ba mad ïa kane ka jingpang stroke, na kito ki briew ba la tymmen sha kito kiba dang rit ka rta, wat la ki stad ki ong ba ia kine ki jingshem jong ka jingwad bniah donkam ban shim khia bha da ka jinghusiar. U Dr David Werring, uba long u stad neurologist na ka University College London, u la ong “Ïa ka jingpang stroke barabor la ñiew kum kata ka jingpang ba ktah ïa ki briew ba la tymmen, tangba kane ka jingwad bniah ka pynkynmaw ba kito ki briew ba dang samla ne dang khynnah ka rta ruh ki shah ktah. Ka long kaba lah ba ïa kita ki jingkylla halor kumno ïa ka stroke la lap ha ka por ba pynlong ïa ka jingwad bniah ka lah ban batai ïa katto katne ka jingkiew”.