Hato balei ba katba ka jingstad ka nang kiew, nang kharoi ki jait jingsniew?

Ban ïa kren ïa ka jinglong ka juk mynta bad ha ki mynnor ba la leit noh, ka jingstad ka la kiew kumba 90% haba ïa nujor na ka juk mynshwa bad kane ka juk ba ngi im mynta. Kane ka long da shisha ha kaba ngi la sakhi shai ruh da ki khmat ïa ka jingnang jingstad ki para briew ha kane ka juk stad mynta.
Ka jingstad kaba u briew u ïoh ka la long kum kawei na ki kabu ïa kaba u Blei u la tynsat kyrpang ha ngi u khun bynriew. Da ka jingstad ba u briew u la ïoh, ka la wanrah shibun kiei kiei ki jingïapher bad ka jingkylla ha ka long briew man briew wat ha ki shnong ki thaw bad ki jaka puta baroh. Kane la pynshisha ruh ïa kawei ka kyntien kaba ong “There is nothing permanent in this world, except the Change”, ym don kawei ruh kaba neh ha pyrthei lait tang ka jingkylla. Kane baroh ka long namar ba ki briew ki la roi sted ha ka jingnang jingstad ïa kiei kiei baroh.
Ka jingstad kaba u briew u ïoh ha kane ka juk mynta ka la pynlyngngoh ngaiñ wat ïa ngi ki para briew, ha kaba ngim lah ban shemphang lane wat tang ban mutdur ïa ka jingstad ba la leh da ki briew ngim kot bor satia. Ngi im ha kane ka juk ba la kiew sted ka jingtip shaphang ki kor ki bor komputor (Computer) kata ka juk stad saïan lane teknoloji (Science & Technology). Dei kane kata ka jingstad kaba u briew u ïoh ka la ju pynlyngngoh ïa u ba bun ba lang, namar ba kim lah shuh ban peiphang ïa kane ka rukom stad ka juk mynta.
Haba na kawei ka pyrthei sha kawei ka pyrthei ka bam por tang 1 minit ban tip ïa kiei kiei ki jingjia baroh, kaba pynlyngngoh shuh shuh ba ki riew stad (Scholar) ki la lah ban thaw ïa u ta u briew nar (Robot) u ba kham stad ma u ban ïa ngi. Ym tang katta bun kiwei kiwei kiba ngim lah ban jer ne ong lut kiba pyni ba u briew u la long shisha u ba stad haduh katta katta. Kane ka dei ka jingkyrkhu ba U Blei u la kyrkhu ïa u bynriew ba un im suk im saiñ da ka jingstad kaba u ïoh un man spah man phew un roi kyrhai ha ka jingim.
Hynrei, hapdeng kat kane ka bor jinglah jong u briew ban leh ïa kiei kiei kiba khraw bad kiba phylla ha kane ka juk shai ba la wanrah da ka jingkiew irat ka jingnang jingstad. Pynban ngim lah ban len pat ba don kawei ka jinglong kaba mar pyrshah bad mar khongpong. (Contradiction) ha ka rukom stad u briew mynta. Ngi ju kynmaw ba ki longshuwa manshuwa ki ju ong, “Katba ka jingstad ka nang kiew, katta nang roi ki jingsniew”.
Kane ka ktien ka la kylla long shisha haduh ka kam, namar lada ngi peit mynta katba u briew u nang shem nang lap ïa kiei kiei kiba kham pynsuk ïa u briew, hangta ki jingsniew ruh ki ïaid ryngkat ryngkat bad kaba sngewsih ka long ba kine ki jingsniew ki dkhat noh wat ïa ka mynsiem kordor u briew. Ha ka jingshisha katba ka pyrthei ka nangroi kyrhai ka jingstad, ka la dei ban long ka pyrthei kaba bha bad kaba suk. Hynrei mynta pat katba nangkiew ka jingstad, nangkiew ki jingsniew bad ki jingjynjar ha ka longbriew manbriew. Balei ka long kumneï
Ban jubab lyngkot ïa kane ka long dei namar ba ka jingstad jong ngi ki briew ngi buh noh shadien ïa la u Nongthaw u ba long U Blei ïa kiei kiei baroh, ka ktien ka ong, “Education without God Produced clever devil”. Ka jingstad ba khlem U Blei ka pynmih ïa ki ksuid ba sianti. Kane ka kyntien ka la kylla long bad ka kam kumba ka paw ha ka juk mynta, na kata ka daw ka pynlong ban kha roi ki jingsniew, namar ngim sngewthuh satia ba U Blei u long u thymmei ka jingstad baroh dei ma u ba la ai ïa ka jingstad ha ngi.
U Mahatma Gandhi u ong, “Ka jingstad ka dei ka jingroi bad kiew shaphrang ha ka met, ka jingmut jingpyrkhat bad ka mynsiem”. Ka jingstad ka dei ban ïaid ryngkat bad ka jingtieng burom ïa U Blei, ka jingstad kaba khlem u Blei ka long tang kum ki khiew khyndew ba thylli, hynrei ka jingstad kaba don ïa U Blei ka long kum u khiew rnong ba la pyndap shoiñ da ka dud. “Ka jingstad kaba don ïa u Blei, ka ai ïa ka jingdeng bad ka jingaiei ha ka khlieh jong me, ïa ka pasngiat ka jingitynnad kan aiti ha me”, ong ka proverb 4:9.