Haduh katno ka jylla ka la pynkhreh lada jia ba khynñiuh u jumai

0

K i stad ki jhad ki la dep ïathuh lypa teng ba kan sa don ka jingkhynñiuh jumai ba jur bha ha u snem 2015 ha ki Ri ba don hakjat jong u Lum Makashang (Himalaya) bad ong ruh ba une u Jumai u lah ban lynshop hangne hapoh ka Thaiñ Shatei Lam Mihngi jong ka Ri India kumba ka thaiñ kala mad ha u spah snem 1898. Kumba ïathuh lypa, kane ka jingkhynñiuh jumai kala wan urlong shisha bad ka Ri Nepal lem bad katto katne tylli ki Jylla ka Ri India, ki la mad ïa ka jinglynshop kaba shyrkhei ha u Jumai uba la khynñiuh dang ha ki khyndiat snem bala leit noh, uba la pynlko phum ïa kane ka Ri ba don hakjat u Lum Makashang bad shim jyndat da ki hajar ngut ki mynsiem briew.
Ka Thaiñ Shatei Lam-Mihngi ka Ri India ba kynthup ïa ka Jylla Meghalaya, ka dei ka thaiñ kaba la ithuh da ki Stad ki Jhad kum ka thaiñ kaba lah ban shah lynshop ha u Jumai uba shyrkhei bha bad la pynhap kyrdan ruh ïa ka thaiñ ha kata ka Seismic Zone-V. Ha kine ki khyndiat snem ba la leit, ka thaiñ shatei lam mihngi ka Ri India kala mad ïa ki jingkhynniuh jumai ba khah khah uba khie jan mala ka por hynrei ka bor jong u, ka dang long kaba tlot. Kat kum ka jingbuh jingkynmaw jong ka Seismological Centre, la ong ba u jumai uba jur tam bala khynniuh ha kane ka thaiñ u dei uba la kot sha ka 6.3 ritcher scale, uba la khynñiuh ha ka 11 tarik u Nailar 2009 hynrei bhabok ba kane ka jingkhynñiuh kam shym la wanrah ïa ki jingjulor kiba shyrkhei.
Ki jumai rit ki la khynñiuh jan man ka por hapoh kane ka thaiñ bad ha baroh ki jingkhynñiuh la ïathuh da ka Seismoligical Centre ba ka tyllong kam jngai nangne bad ka don ha khappud jong ka Bhutan bad Myanmar. Ki jingkhynñiuh jong kine ki jumai rit kila pynkyndit bynriew bad pynrah mynsiem bha ïa ki paidbah khamtam ha kane ka Nongbah Shillong, kaba don hapdeng ka kynrum kynram ha ka jingshna ïing shna sem ba khlem ka master plan, ka jingpynkheiñ ïa ka Meghalaya Building Bye-Laws bad kiwei kiwei.
Ka jing khapngiah jong ka sor Shillong, ki jingmih ki ïingpaki dulan ba katno mala shuh (ba khlem pud) bad ka jingbym don ki Plan ha ka ba tei ïing ki dei ki jingma bha ïa kane ka Nongbah ñiuma lada khie shisha u jumai uba heh kumba kala mad ha ki spah snem mynshuwa bad mynta lei lei ka jingjulor imat kan long ka bym lah shuh ban batai. Kane ka jinglong ka Nongbah Shillong khamtam lei ki jaka ïew (Commercial area) kala pynkyndit bynriew da ka jingkhynñiuh jong kine ki jumai rit hynrei wat hapdeng kine kiei kiei, ki bor khmih ki dang ïohthiah lyngngai watla kila ïohi shai kdar ïa kine ki jingma ba ap hakhmat ïa ka Nongbah.
Dei dang tang ha kine ki khyndiat snem ba la don kata ka jinghikai bad pyntbit ïa ki briew na sor sha nongkyndong bad khamtam ïa ki skul, college, ki home guard bad ter ter kumno ban ïada bad ïarap ïa oki briew lada jia shisha kata ka jingkhynñiuh u jumai uba jur.
Ka jingjia ha Japan ha u snem 2005 ka la pynkyndit bynriew bha ïa ka pyrthei baroh kawei bad katno la sakhi ba u jumai u lah ban pynjot pynpra ïa katei ka Ri da kaba pynkha ïa ka jingat phyllung ka duriaw ba la tip ka Tsunami. Ka Ri India kala mad ïa ka jingwan lynshop u jumai bah ha Gujarat ha u snem 2001. Kane ka jingjia kala pynkyndit ïa ka India bad dei ruh hangne ba ka Sorkar Kmie kala wanrah ïa ka Programme bala tip ka Disaster Management Plan, ban pyntreikam ha baroh ki Jylla hapoh ka Ri.
Baroh ki stad ki jhad saian ki ïathuh ba ka thaiñ Shatei Lam-Mihngi ka ri ka dei kaba hap hapoh u Zone V ha ka jingkhynñiuh u jumai, kaba mut ka jingkhraw ka jingma lada khie u jumai. Hynrei mano ba pynsngap bad ïohi ïa kum kane ka jingma. Ïano yn kynnoh, ka Sorkar ne ki trai jaka, ka dei ka jingkylli bala mih mynta.
Ka long kaba shaiong ban ïohi ba wat hapdeng ki sakhi ïa ki jingjulor na ka jinglynshop u Jumai ha Japan, ka Sorkar Jylla hangne lyngba ka Tnad Meghalaya Urban Development Authority kam shym la lah satia ban pyntrei pyrkhing ïa ki Aiñ Tei Iing kum ka Meghalaya Building Bye-Laws, ka ban lah ban khate ïa ki jingma kiba ap ïa ka Nongbah bad ka Jylla lada wan lynshop u Jumai. Ka Building By-Laws jong ka Sorkar Jylla kala don da ki phew snem ban pyrrkhing ïa ka rukom tei ïing bad pynbeit ryntih ruh ba donkam ban don da ki plan ban tei ïa ki ïing, hynrei kine ki kyndon kim shym la treikam satia ïa kaba la sakhi ïa ka jing lyngkrang ka tei ïing tei sem hapoh ka Nongbah Shillong bad ki Jaka ïew, tip shuh aiu kan jia bad long hangne. Hato dei ka pisa kaba pynkbum. Katkum ka By-Laws la kdew shai ba ki ïing ha sor Shillong kim lah ban ïeng palat ïa ka 4 mala bad ruh ba ki khrum jong ki, ki dei ban long ki jaka pynïeng kali ban lait ka jingkhapngiah hynrei don mo ba sngap… kat kine ki ïing kila mih bad ïeng la ïohi mo ba ki bud thik kat kum ki by-laws.
Ym lah ban len bad ka Jylla Meghalaya ka la jam shakhmat bha haba ïadei bad ka jingpyntrei ïa ka Programme Disaster Manage ment Plan jong ka Sorkar Kmie khnang ban lah ai jingïada bad ai jinghikai ïa ki paid nongshong shnong ba kin leh haba khie u Jumai, pluh ding ne bor pynjulor ka mei mariang. Ka Tnad Civil Defence kaba la khlieh ïa kane ka programme kala pynsuhthied bha ïa ki lad jinghikai sha ki Skul bad ki Shnong ki Thaw hynrei shisien pyrkhat pat, katto eh ka bor pyrkhat u/ka briew ka lah ban tem ne ïakhun ïa ka bor mariang. Hooid yn lah len ba kane ka jinghikai jong ka Civil Defence kala ïarap bha ha kaba la hikai ïa ki briew aiu ba kin leh haba lynshop ki bor mariang hynrei kum kine ki jingtei Iing ba lyngkrang khamtam hangne ha Sor, kan ïarap eh haduh katno.
Kaba donkam mynta hi ba ka Sorkar ka dei ban leh mardor ba ïoh lap ba dier ka por, ka long ban ïakhun shuwa ïa ka jingkhap ngiah jong ka Sor Shillong da kaba klet noh shuwa ïa ki jingpynsajia ïa ka rukom tei ïing halor ka pop jong la jong. Ka jingkhapngiah hi kan long ka jingshyrkhei haba wan lynshop ki bor mariang.Ka sorkar ka don ka bor ba lah ban tem ïa kane ka jingeh ka bym don jingeh hi ruh hynrei ka shong satang ha ka mon. Kawei na ki lad ban tem ka dei da ka jingpynsted bann ïoh pynkynriah noh ïa ka sor Shillong sha New Shillong. Namar kata ka Sorkar kam dei shuh ban pynslem ïa ka por bad ban leh ïa kaba donkam baroh da kaba pyrkhat lem ïa ka bha ka miat bad ka ïap ka im jong u paid nongshongshnong.

Leave A Reply

Your email address will not be published.