Ban ïaleh pyrshah lang ïa ki kam lehnoh: Ka India ka trei, ka pyrthei ka dei ban bud

0

New Delhi, Jylliew 07 : Ka kam lehnoh ka long ka jingsniew na ka bynta ka pyrthei, ka jingpynrem ïa ki jinglong kaba pher bha na ki jingngeit ha ka imlang sahlang kaba la shai; ka roi ha ki jingmut kiba bakla ban ïakhih, ka jingïoh burom haba len ïa la ka jingim, bad ka jingpyrkhat kaba pynksan ïa ka jingïaumsnam. Ka jingong ba “u nongïakhih jong uwei u briew u dei u lehnoh jong uwei pat u briew” ka long ka jingkren bakla shisha—ïa ka jinglaitluid kaba shisha ym lah satia ban tei halor ka jingtieng bad ka jingïaumsnam.
Ka nongrim jong ki kam pyntriem bad ki lehnoh ka long ka jingtieng. Hynrei, wat ha ka jingpynsaphriang ïa ka jingtieng, kim shym la lah ban wanrah ïa kano kano ka jingsngew duh mynsiem. Bad ka India ka long ka sakhi ïa kane ka jingshisha. La ka long ha ka 26/11 ne ka jingshah thombor ka Parliament jong ka ri ha u snem 2001 ne ka jingshah thombor ha Pahalgam dang shen, ka India ka ieng kham skhem bad kham khlain ban ïa kaba ju long mynshuwa.
Haba ka don ka India kaba ïatylli, ka kam lehnoh, ha ka jingngeit kaba bakla bad ka jingpyndonkam kaba bakla, ka dei kaba ym lah lait na ka jingshah pynrem. Ka jingdon jong ka hi—wat tang shis ngi— ka ktah ïa ka jingtrei bad ka jingkut jingmut na ka bynta ka jingsuk. Baroh ki ri bad ki briew kiba ieit ïa ka jingsuk ki donkam ban ïatylli lang ban pynduh jait ïa kane ka jingma shisyndon bad na ka bynta baroh.
Ka India ka la pyni kumno ban leh ïa kane – Da ki phew snem, ngi la long ki nongshah pyndik ha ki kam lehnoh ba la kyrshan da ka sorkar kiba mih na Pakistan. Ka jingshah thombor ha Pahalgam kaba dang shen ka dei ka jingpyrshang kaba shyrkhei bad kaba khlem urlong ban pynpra ïa ka jingïatylli jong ka ri India bad ban pynrung ïa ka jingtieng hapdeng ki briew jong ka. Kane ka la paw shai ha ka rukom ba ki lehnoh ki kylli bniah ïa ka niam jong ki nongjngohkai pyrthei shwa ban pynïap ïa ki. Ka jingpyrshang kaba kum kane ban byrngem ïa ka jingïatylli jong ka ri India ka la mih haba ka Pakistan ka la pyndonkam da ki drone bad ki suloi ban hiar thma ïa ki jaka niam bapher bapher.
Ym don ka niam kaba lah ban ai jingbit ïa kum kine ki kam ba shyrkhei. Ki lehnoh ki la pyndonkam bakla bad pyndonkam ïa ka niam ban pynksan ïa ki kam shyrkhei jong ki. Da kaba rieh ha lyndet jong ka niam, ki lehnoh ki ktah bha ïa ka jingngeit ba ki leh mynleh ban pynskhem. Kane ka jingpyndonkam bakla ïa ka niam kam dei kaba shu jia ryngkhat ne kaba khlem da pyrkhat; ka long ka buit kaba la thmu, ka buit kaba la shna bha ban ai jingpynskhem ïa ki kam ba shyrkhei jong ki.
Ka India ka la kren shai ba ngi don ïa ka polisi ka bym ailad ïa ki kam lehnoh. Ki jingïakren bad ki kam lehnoh kim lah ban ïaid ryngkat. Kano kano ka jingïakren bad ka Pakistan hadien habud kan long tang halor ki kam lehnoh bad ka Kashmir kaba la bat da ka Pakistan. Kumjuh ruh, lada ka Pakistan ka shimkhia, ka dei ban aiti ïa ki lehnoh ba la jied da ka UN kum u Hafiz Saeed bad u Masood Azhar ban pynthikna ïa ka hok.
La slem bha, ngi la leh pyrshah ïa ki kam lehnoh katba ngi dang wad ïa ka jingthmu bad ka buit kaba jrong samoi. Ki kynhun shipai jong ngi kham mynshuwa la shah tang ban ïashim bynta ha ki kam ïada. Lyngba ki Surgical strike (2016), ki Balakot Strike (2019), bad mynta ka Operation Sindoor (2025), ka India ka la leh ïa ka jingbishar bniah kaba kongsan ha ka polisi jong ka pyrshah ïa ki lehnoh bad ki nongkyrshan jong ki ha Pakistan. Mynta, ngi sngewthuh ba ka jingbym ïahap jingmut ha kaba ïadei bad ka akor bad ka kam sain hima sima, ryngkat bad ka jinglong ba ïada, kam pat biang.
Mynta ka dei ka policy jong ngi ba ngin pynduh jait ïa ki lehnoh ha kano kano ka jaka ba ki don. Ïa kano kano ka jingthombor mynta la khein kum ka jinghiar thma. Lada don ka jingthombor ki lehnoh ïa ka India, yn ai ïa ka jubab kaba biang khlem da pynïapher hapdeng ka sorkar kaba kyrshan ïa ki lehnoh bad ki lehnoh hi. Lada ka Pakistan kam lah ban tehlakam ïa ki lehnoh kiba treikam na ka khyndew jong ka, kan hap ban siew ïa ka dor jong ka jingbym lah treikam jong ka.
Ha ka jingïalang ‘No Money for Terror’ kaba 3 jong ki Myntri sorkar halor ka jingpyrshah ïa ka jingpynbiang pisa ïa ki kam lehnoh ha New Delhi, u Myntri Rangbahduh Narendra Modi u la pynskhem da kaba shai: “Ngi shim ba wat tang kawei ka jingshah thombor ka long kaba bun palat bad wat tang kawei ka jingim kaba la duh ka long kaba bun palat. Kumta, ngin ym shongthait haduh ba ki kam lehnoh kin da kut shisyndon.” Lyngba ka Operation Sindoor, ka Sorkar India bad ki shipai ki la pyni sha ka pyrthei baroh kawei ba ngi kut jingmut ban rat dyngkhong ïa ki kam lehnoh. Ha ka jingtreikam kaba ‘pyrkhat, kaba la shim jingkhein bad kaba khlem pynjur’, ngi la thew beit ïa ki jingdon jingem jong ki lehnoh ha Pakistan bad ka Jammu and Kashmir ba la synshar da ka Pakistan, na kaba ki lehnoh ki la pynbeit bad pynïaid ïa ka jingthombor pyrshah ïa ka India.
Ngi tip ba ka sienjam jong ki shipai pyrshah ïa ki lehnoh ka long kaba donkam, hynrei kam pat biang. Dei ki nongrim jong ki jingdon jingem jong ki lehnoh kiba donkam ban pynpra. Namar ba ka Pakistan ka pyndonkam ïa ki kam lehnoh kum ka atiar, ka India ka la lah ban pynlong ba ka Pakistan ka hap ieng marwei ha ka liang ka ïoh ka kot.
Ngi la weng shuwa shipor ïa ka Indus Water Treaty haduh ba ka long kaba shai ba ka Pakistan kan da weng noh junom ïa ka jingkyrshan jong ka ïa ki kam lehnoh. Kane ka rai ka kit ïa ki jingktah kiba khraw na ka bynta ka Pakistan, kaba shaniah ha ka rukom ïaid ka wah Indus na ka bynta 80% na ka jaka rep jong ka kaba 16 million hectare bad 93% na ka jingpyndonkam um baroh kawei, bad ka kyrshan ïa ki 237 million ngut ki briew bad ka noh synñiang ïa kawei na ka saw bynta jong ka GDP jong ka Pakistan.
Ka kam lehnoh kam dei tang ka jingeh jong ka ri India; ka dei ka jingeh ha ka pyrthei baroh kawei. Katkum ka Global Terrorism Index (GTI), ka jingdon jong ki ri kiba mad ïa ki kam pyntriem ki lehnoh ka la nang kiew katba nang mih ki snem. Ban pynduh pyndam noh da ïa ki rynsan lehnoh, ban ïaleh pyrshah ïa ka jingpynshit, bad ban pynthikna ïa ka lawei kaba kham shngain na ka bynta ki pateng ban wan, ngi donkam ban ïaid shakhmat na ki jingpyrshang kiba rit. Ha ka jaka kata, ngi dei ban pdiang ïa ka buit treikam kaba don nongrim, kaba bniah, kaba ïaid beit ïaid ryntih bad kaba ïahap. Kane ka kynthup ïa san tylli ki lad ki lynti kiba kongsan.
Nyngkong eh, batai ïa ka kyntien ‘lehnoh’. Ym pat don ka jingïamynjur lang halor kaei kaba dei ka kam lehnoh. Kaba ngi la jan tam ban batai ïa ka kam lehnoh ka long kaba don ha ka Comprehensive Convention against International Terrorism jong ka UN, kaba la pynshong nongrim ha ka jingtyrwa jong ka ri India. Ka rukom batai kam dei ban khanglad ïa ka thma pyrshah ïa ki kam lehnoh; ngi donkam ïa ka jingbatai kaba la pdiang paidbah kaba donkam na ka bynta ban tohkit ne pynngat ïa ki kam lehnoh, ne ban pynthikna ïa ka jingwanrah ïa ki na kwei kiwei ki ri.
Kaba ar, ngi donkam ban khanglad ïa ki jingbei tyngka ym tang jong ki seng lehnoh hynrei wat ïa ki ri kiba kyrshan ïa ki kam lehnoh. Ki kynhun kiba trei ha ki kam bapher bapher bad ki ri kiba ai jingïarap ki dei ban ithuh ba ka Pakistan ka don ïa ka histori ban pyndonkam bakla ïa ki jingïarap bad ka pyndonkam ïa ka jingai ram na ka bynta ki kam lehnoh ba la kyrshan da ka sorkar. Kumba ka India ka la kdew ha ka jingpynbna sha ka IMF, “ka jingbteng ban ïarap ïa ka jingkyrshan ïa ki kam lehnoh na shiliang pud ka phah ïa ka khubor kaba ma sha ka imlang sahlang ha ka pyrthei, ka buh jingma ïa ka burom jong ki kynhun ai pisa bad ka long kum ka jingkyntait ia ki jingngeit ba kordor jong ka pyrthei.” Ym don jingartatien ba ka pisa ba la ai sha ka Pakistan ka poi sha ka jingïatreilang ki kynhun shipai bad ki kam lehnoh kiba ïaleh ban pynkulmar ïa ka pyrthei. Kumta, ka Pakistan ka donkam ban shah pynrung biang ha ka thup jong ki ri ba don jingartatien katkum ka FATF, bad kano kano ka jingai pisa ka donkam ban shah sangeh noh haduh ka por ba ka Pakistan ka pyni ba ka dei ka ri ba lah ban shaniah bad ka kyntait pura ïa ki kam pyntriem jong ka. Dei ban pyndonkam ïa kajuh ka rukom peit ïa kiwei pat ki ri kiba ai jaka rieh tngen ïa ki lehnoh ha ki jaka jong ki.
Ha kaba lai, kaei kaei kaba la tip la slem bha hynrei kaba la nang paw shuh shuh ka long ba ka sorkar bad ki kynhun lehnoh ki long kumjuh ha Pakistan. Kane ka la paw shai dang shen haba la ai burom ïa ki briew kiba la paw shai ba ki dei ki lehnoh da kaba pynkup burom ïa ki ha kaba ki heh shipai kiba phong da ki uniform ki la ïadon bynta ha ki jingpyndep rukom khatduh jong ki. Ha Pakistan, ka don ka jingma ba ki atiar atom ki lah ban poi ha ka kti jong ki lehnoh. Ka pyrthei ka dei ban pdiang ïa kane ka jingma kaba khraw, bad ïa ki atiar nuclear jong ka Pakistan dei ban buh hapoh ka jingpeit jong ka International Atomic Energy Agency (IAEA).
Kaba saw, ka thma da kaba rih hadien kiwei ka long ka jingma kaba shyrkhei. Ka long kaba donkam ban pynpaw pyrthei ïa ki ri kiba pyndonkam da kiwei kiwei ki kynhun ban pynthut ïa ka thain kaba ki don. Ka jingïar bad jingjur jong ki jingleh pyrshah ïa ki kam lehnoh kam dei ban shong ha ka jaka ba ki jia ne ha ka ri jong ki nongshah thombor. Haba ki ri ki jied kino ki kam lehnoh ban pynrem katkum ka jingsuk ne jingsngewbha, ka pyntlot ïa ka bor ban ai jubab lang, ka pynshlur ïa ki nongleh kam sniew, bad ka ai ka jingmynjur ïa kum kine ki kam.
Kaba san, ki jaka rieh tngen jong ki lehnoh ha Pakistan ki don ka jingktah ha ka pyrthei baroh kawei namar ka jingpoi jong ki sha ki ri pyrthei bad ka jingpdïang jong ki ïa teknoloji ba thymmai kum ka artificial intelligence, ki rynsan ba trei marwei, ka augmented reality, biotechnology bad nanotechnology. Dei na kane ka daw ba ka jingïatreilang ha ka pyrthei ka long kaba donkam ban weng ïa ki jingma kiba mih na ki lehnoh kiba pyndonkam ïa kine ki atiar. Ka la dei ka por ba baroh ki ri ban ïatylli bad ban ïa soi ïa ka Comprehensive Convention against International Terrorism.
Haba kyrshan ïa kum kane ka jingïateh kular, u Myntri Rangbahduh ba rim u Atal Bihari Vajpayee, hadien ka jingshah thombor ha ka 9/11, u la ong ha ka UN General Assembly, “Ngi dei ban kyntait da kaba tyngeh ïa kano kano ka jingpynkyrshan ha ka jingmut jingpyrkhat, ka kam sain pyrthei ne ka niam ïa ki kam lehnoh.” Da kaba shim ïa ka jingong u Rabindranath Tagore, u la ong shuh shuh, “Naduh mynta, ka jingkhuslai kaba kawei pa kawei ka ri ka don na ka bynta la ka jong ka jingshngain ka dei ban pdiang ïa ka jingbha jong ka pyrthei baroh kawei.”
Ka India ka dang ieng skhem ha ka kam jong ka ban pynduh jait ïa baroh ki jait kam lehnoh. Ngi kyntu ïa baroh ki ri kiba ieit ïa ka jingsuk ban ïasnohkti lang bad ngi.
La thoh da u Rajnath Singh, Myntri Kam ïada ri jong ka sorkar pdeng.

Leave A Reply

Your email address will not be published.