100 snem ki mawjam ka Roberts Hospital hapdeng ki jingeh bad jingtynjuh bad lawei
Bun ki jingpynkhreh ban tei thymmai bad pynbha

Shillong, Ïaïong 01: Ha ka sngi kaba shat phyrnai jong ka 25 tarik u Lber ka snem 1922, kata myn shi spah snem mynshuwa, ha jaka ba madan long sharing lum jong ka Shnong Jaïaw, la plie paidbah ïa ka Hospital da ki Mission na ri Wales ha Ri Khasi Jaiñtia, kaba hadien katto katne snem, ka la kylla long ka jaka sumar kaba pawnam,ha kaba ki riew pawnam jong ka pyrthei, kum u John Shepherd Barron, u nonglap ïa ka ATM (Ka State Bank of India, ka la plie ia ka ATM ha Robert Hospitak ban pynsah kynmaw ïa u John Shepherd), ka Arundhati Roy, kawei na ki nongthoh kot ba pawnam jong ka ri India, la kha ha kane ka Hospital.
Kane kadei ka Dr. H. Gordon Roberts Hospital, kaba la ju tip mynshuwa kum ka Welsh Mission Hospital. Ki don ki jingthoh kiba ïathuh ba wat ka Maharani ne ka Syiem jong ka Hima Gwalior ruh ka la wan shah sumar ha kane ka Hospital. Nangta ki Shep ba peit ïa ki ker slasha ha Assam ruh ki ju wan sumar ha kane ka Hospital.
Hynrei kumba ong u Rev. Kyrsoibor Pyrtuh, ha ka jingthoh ba u la pynmih ha ki kot Khubor dang shen, ka khanatang shaphang ka Roberts Hospital kam dei eh ka jingwan shah sumar ka Maharani lymne ki trai kper slasha lymne ba la kha ïa ka nongthoh kot ba paw nam. Ka khanatang shaphang ka Hospital ka dei ka jingshakri bad jinglen lade jong ki nongtrei na ka bynta ka koit ka khiah jong ki nongshong shnong, khamtam eh na ka bynta ki duk ki suk bad ki rangli ki juki.
U Rev. Pyrtuh ha kane ka jingthoh u ong. “U Lum Ceredig ha Ja¿aw u shlei bad sawa jam da ki sur bathiang jong ka Choir ki khynnah skul hapoh ka jing¿alam jong i Miss A.W Thomas. Ka jingplie ïa ka Hospital ka long kaba phuh ha kaba naduh ki Hindu, Mohommedan, ki Khasi, ki Dohlieh bad kiwei ki la pyndap ia u lum bad madan.”
Pynban haba ki Misssionary ki la leit noh bad khamtam ha kine ki khyndiat snem baladep, ka Hospital ka la mad bun ki jingeh bad ki jingtynjuh kaba hateng hateng, ka la pynduh jingkyrmen ïa uba bun balang bad khamtam ïa kito kiba ieit ïa kane ka Hospital.
Hynrei da ka jingkyndit bynriew kloi bad da ka jingïalam ka bor U Blei, kane ka Hospital ka la sdang ban wan dur biang bad sdang ban ïoh biang ïa ka jingshaniah na ki paidbah, khamtam eh kiba leit shah sumar ha kane ka Hospital. “Ngi sngewkmen ba ka Hospital mynta ka la sdang ban kup biang ïa ka dur jong ka jaka sumar kaba paka wat la ka dang dei ban ïaksaid na ka bynta ka jingshakri bad ka jingsumar kaba kham bha”, la ong iwei i nongpang ba shah sumar ha kane ka Hospital, haba ïoh ban ïakren bad une u nongthoh.
Ka jingthoh u Rev. Pyrtuh ka ïathuh ba Ka mission jingpynkhiah jong ka Welsh Presbyterian ha ka Ri Khasi ka la sdang naduh ka por jong u Dr Owen Richards, uba long u Missionary Doctor ba nyngkong (1843-44). Hynrei, ki kam jingpynkhiah jong ka Balang Presbyterian ki la sdang thikna naduh ba poi u Dr Griffiths Griffiths ha ka snem 1878- 79 haba u la plie ia ki ar tylli ki jaka ai dawai ha Mawphlang bad Laitlyngkot bad ha kajuh ka por u la hikai ia ki trai ri halor ki kam ai dawai. Ym lah ban len ba ki heh sorkar bad ki heh jong ka Welsh Mission ha Ri Khasi ki la pynduh mynsiem ia u Dr H. Gordon Roberts halor ka jingseng ia ka Hospital. Ki la ong ba ka Hospital ka dei tang ka jingpynlut phut bad yn ym don ki jingsumar kiba heh kiba donkam ban sumar hapoh Hospital. Kumba long ha ki phew snem kiba la lah ha kaba ki Khasi kim pat pdiang ia ka sumar pang kaba thymmai lyngba ki dawai-dashin, kumta ki briew kim pat mon satia ban leit shah sumar ha Hospital. Kane ka long ka jingeh ba ka Hospital ka ¿akynduh ha kaba sdang bad u Dr Roberts ruh u kubur ïa kane ha ka jingkren jong u ha ka jing¿alang jong ka British Assam Medical Mission, Assam Branch ha ka snem 1926. Hynrei ha kane ka jing¿alang u Dr Roberts u la ban jur halor ka jingdonkam jong ka jingsumar pang ha Hospital khnang ban wanrah ia ka jingkoit jingkhiah bad ka sumar pang kaba paka. U Dr S. P. Sen Gupta u ong ba u Dr Roberts u kham mon ba ki briew kin shah sumar ha Hospital khnang ban ¿oh ka jingkoit kaba pura. Ha kaba kut hi u Dr Roberts u la lah ban pynkohnguh ia ki nongpyn¿aid ka Welsh Mission.
Shuh shuh ha ka jingthoh ha ki kot khubor, u Pastor Kyrsoi, u la thoh ba da ka pisa kaba tam na ka fund ai jing¿arap ïa ki lanot ha ka jingkhynÆiuh jumai ha Ri Khasi ha ka snem 1897, u Dr Roberts u la sdang ban tei ïa ka Hospital ha Ja¿aw ha ka snem 1917. Hadien kata u la leit shuti sha Bilat bad u la pan jingbit ban lum pisa na ka bynta ka Hospital. Ka mission jong u ban tei Hospital ka la khring ïa kiba bun ki briew ha Ri Wales bad ki paidbah ki la noh synÆiang kylluid bad la lah ban lum haduh lai phew hajar pound (£ 30,000.00). Naduh ki snem kiba nyngkong jong ka spah snem ba ar phew ki Khasi ki la pynpaw ïa ka jingtbit jong ki ha ki kam bapher. Katkum u Dr R Arthur Hughes, “u Dr Roberts u don ki nongtrei Khasi kiba tbit bad kiba don ka sap kaba kyrpang ha ki kam engineering. Ki long kiba shemphang bad ki lah ban pyndait ia ki tiar ki tar naduh ka X-ray, ka boiler bad kiwei ki kor…ki dei ki riewdonsap kiba lah ban jop pyrthei” Naduh ka snem 1924 ki la don ruh ki samla kynthei kiba la rung sha ka jingpule nurse, kiba kynthup ia i Lesibon, Derila Paley, Estella Nongsteng bad Ilwelibon Tiewtaby kiba angnud ban shakri ha ka Hospital. Kumjuh ruh i Dr Drin Singh HynÆiewta i la shakri kum u doctor ha Roberts Hospital naduh ka snem 1928. Òiuma, ym shem ban don ki rai ha ki bui jong ka Balang Presbyterian na ka bynta ban tei ia ka Hospital ha Shillong. Hynrei ha ka Assembly kaba la ong ha Mawkhar Presbyterian Church ha u Lber 1923, “la iakut ba ki Presbytery kin kynshew pisa na ka bynta ki Hospital Mission; ia kane yn pyrkhat da ka Committee”. Ka Mawphlang-Khadsawphra Presbytery ka dei ka Presbytery kaba nyngkong ban jubab halor kane ka jingkyrpad na ka bynta ki Hospital bad ha ka Dorbar Presbytery kaba la long ha ka Balang Mawthawpdah ha u ¯a¿ong 1923 la ¿akut – “Shaphang ban pynlong jingkynshew na ka bynta ka Hospital u Dr Roberts ha Ja¿aw. La iakut ba dei ban kynshew noh naduh mynta hi ka snem; ia ki lad kumno yn kynshew, la aiti sha ki circle bad Sub-District ban pyrkhat.” Kumjuh, ha ka Assembly kaba la long ha Sohra ha ka snem 1925 la iakut, “Ba na ka bynta kiwei pat ki jingdonkam ha ki Aspata (Ja¿aw bad Jowai) la iakut ba ki Balang ha ka Ri baroh kawei (Khasi-JaiÆtia) kin pynlong ka Hospital Sunday man la ka snem, kata ka mut kawei ka sngi u Blei ban kren ne duai bad ban pynlong jingkynshew khnang na ka bynta ki Aspata. Ki presbiteri kin pynthikna la ki jong ki por ban kynshew.” Ki rai kiba la shim ha ki Dorbar Assembly jong ka Balang Presbyterian ha Ri Khasi-JaiÆtia ha ki snem 1923 bad 1925 ki long kiba kongsan. Ki pynpaw ba ka Assembly hi baroh kawei ka kyrshan ia ka Hospital bad ki dkhot ka Balang ki ¿ashim bynta ha ka mission jingpynkhiah jong u Dr Roberts. Ki rai ki shat phalang ruh ia ka nongrim tynrai jong ka Balang ban kyrshan bad synshar hi. Kumta 100 snem mynta ki dkhot ka Balang bad kiwei ki nongshong shnong ki la noh synÆiang shikatdei sha ka Hospital lyngba ki jingkynshew bad jingai sngewbha, nalor ka jingshakri da ka met kum ki nongtrei jong ka.
Haba sot na ka jingthoh jong u Pastor Kysroi, la ong ba ha shuwa ba ka kynhun ba khatduh jong ki missionary kin leit phai jynduh sha la ka Ri ha ka snem 1969, la pynbeit bad aiti ia ka jingpyn¿aid ia ka Hospital ha ki trai Ri bad la thung ia i Dr E.C Syngkon kum u Senior Medical Officer bad ia u Dr S. P. Sen Gupta kum u Chief Medical Officer. Ha ka Dorbar Synod kaba la long ha Balang Par¿ong ha u Lber 1969, u Dr R. Arthur Hughes u la pule ha ka sien kaba khatduh ia ka Report jong ka Hospital bad u la ong, “Ki snem kiba dap da ki jingpynkylla suda na ka liang ka jingsynshar, ka jingtip shaphang ki dawai dashin, ki jingpang bad ki lad jingpynkoit. Ngi la iohi ia ki jingpynkylla khongpong ha ki jingkhmih lynti jong ngi shaphang ka jingkoit jingkhiah. La ju don ki jingpang kiba ka bor ban pyniap ka la long kaba khraw…haduh khyndai na ki shiphew ngut ki nongpang ki ju iap bad na kito kiba sah ruh don kiba kylla pang iap shilliang ne kiba bieit, hynrei mynta ngi lah ban khmih lynti haba lap kham kloi ia ka jingpang bad khyndai na ka shiphew ngut ki nongpang kin im…” Mynshuwa ia ka jingpang bad jing¿ap ngi pdiang ba ka long ka mon jong u Blei, hynrei mynta ngi phla shynna da ka jngngeit ba ka jingpynkoit ruh ka dei ka mon ba phylla jong u Blei. Na ka bynta ka lawei jong ka Hospital, U Dr R. Arthur Hughes u la shaniah tylli tyllan ha ka bor, ka sap bad ka jingstad jong ki Doctor trai ri kiba tbit kum i Dr Romily Basa¿awmoit, Dr Jerisim Dkhar, Dr Frank Niangti, Dr S.S Sharma. U la ban ruh ba ka jingstad kaba thymmai ha ka rukom ban sumar ia kiba kha khyllung kaba u Dr E.C Syngkon u la wanrah, ka jingshemphang bad jingtbit jong i Dr Orientcey Roy ki long ka jingkyrkhu bad kin kyntiew ia ka Hospital sha ki kyrdan kiba khraw. Ha ka snem 1972, ka budget jong ka Roberts Hospital ka long kumba 10,62,000.00 tyngka bad ha ka jingrakhe ia ka jingdap san phew snem la plie ia ka Children’s Ward bad Out-patient Department. La pynkhreh ruh ia ka plan ban tei thymmai ia ka Operation Theatre bad Surgical ward.
Kumba la kdew shakhmat, ka Roberts Hospital ka la mad ruh ïa ki kynrum kynram kiba mih na ka por sha ka por bad ka don shibun bah ki jingdkhoh ha ka rukom pyn¿aid kam. Ka la mad ïa ka jing¿akhih jong ki nongtrei bad ka jingmih noh jong ki Doctor na kawei ka por sha kawei pat bad kaba jia khatduh dei ha ki snem 2015-16. Ka jingpyrshang kaba thohmut thohmat bad ka jingsyrdep ïa ka jot ka pei kam shym la ¿arap satia, dei tat haduh ka snem 2016 ba ka KJP Assembly ha ka Special Session kaba la long ha u Nailar ka la thung ia ka Committee Kyrpang na ka bynta ban pynthymmai bad pynkylla ia ka rukom pyn¿aid kam. Kane ka Committee ka la wad ia ka jing¿arap jong ki Expert bad thung ia ka Expert Committee kaba kynthup ia i Dr P. Lyngkhoi, Dr Faith Rangad bad Dr Sunil Kaul bad hadien ka jingpule bad jingjurip bniah kine ki expert ki la ai shibun ki jingtyrwa kiba lah ban pyntreikam na ka bynta ka jingbha bad ka lawei jong ka Hospital.
Ki bor pynïaid jong ka KJP Assembly, kaba dei mynta ka nongpeit nongi ïa kane ka Hospital, ki la ïathuh ba ha ka jingshisha ladei ban [ynlong ïa ka jingrakhe ïa ka jingdap 100 snem ha ka 25 tark u Lber 2022, hynrei namar ba ki don ruh ki nongïalam ka Balang kmie na ri Wales kiba dei ban wan bad kiwei kiwei de kiba na shabar, ym shym la lah ban pynlong namar ki kyndon jingpang COVID sha kiwei pat ki ri kim pat laitluid. La sngewthuh ba ka KJP Assembly, ka la rai ban pynlong ïa ka jingrakhe naduh ka 4 tarik u Naiwieng 2022 haduh ka 3 tarik u Naiwieng 2023.
Kum ka jingrakhe sah kynmaw ïa kane ka jingdap 100 snem ka Hospita ka la pynbha bad pynitynand ïa jaka ban rung sha Hospital. Nangta la pynkhreh ruh ban tei ïa ka Centenary Building kaban long ka jingpynbha bad shuh shuh ïa ka jingshakri ka Hospital bad kiwei kiwei de ki jingpynkhreh.