“ Ka Burom Bad Ka Akor Ki Sdang Na La Rympei ”

G.Phaiyolin Nongrum, Nongthymmai, Pohktieh

16 March, 2017

To ngin ïa pyrkhat thymmai ruh ïa ka burom ka akor kumba ju ong ki riew tymmen ka akor Khasi, hooid ki dkhar ruh don kiba don ka akor ïa kata ngim lah ban len hynrei haba ngi u trai shnong ngi ri la ka akor uba nabar lei u hap ban pynbud kumba ngi long.

Haba nga ïohsngew sharum shaneng ba ki briew ki ud ïa ka jinghiar dor ka akor Khasi ne Akor Sohra, nga sngew dei ban ong kumne harum.

* Ki Myllung ki ong ka Ri Khasi ka long ka ri ba shong ki Blei, namar dei ka akor burom.

* Ka akor ka rieh ha ki samla, ki khynnah bad wat ki rangbah ïa kata ngin lap ha ka ktien ka thylliej ka rukom ïaid ka rukom peit bad ka kren ka khana lane ka riam ka beit. Kine ki long ki atiar kiba la hikai ïa ngi u mynbarim ba jah. Kine ki san tylli ki atiar (moral values) kiba ngi la hiar pateng na ki longshwa jong ngi ki don kyrhai ha kiba bun ki ïing ki sem jong ngi, hynrei ki lah ban nang jah rngai noh lada ngim nang kumno ban ri kyndong ïa ki bad hikai ha ki longdien jong ngi ha ka rukom kaba ni bad kaba thir ksai bha.

* Ki kmie ki kpa bad ki khun ki long ki lai tylli ki mawbyrsiew ki ban ïa kyrshan ïa ka akor burom.

* Ha la ki ïing ki sem, ki dei ban don ka jingïadei kaba jan bha.

* Lada ki khun ki tam ne palat ha ka ïaid ka ïeng ne ki tam sneng, bad haba u kpa u sneng ne mai ïa ki khun ka kmie kam dei ban pyrshah ne ban ïada `rapjot bad ban ïania kylla na ka bynta ki khun namar ka sngew kumba u la kren palat, hooid ka mynsiem kmie, ka don ka jingsngewpangnud ban ïohsngew ba ki shah mai ki khun hano hano ruh, pynban kane ka jingsngew * (Possessive) bad ka jingïatuklar noh haba shah mai ki khun ha u kpa ka long pynban ka atiar ïaknieh jingieid hapdeng u kpa bad ka kmie na ki khun bad ki khun ki rieh hapoh ka jinglap-lap jong ka kmie bad wat la u kpa u kren ïa kaba dei ruh, kim pdiang shuh. Kane ka jingsdang ban tuklar jong ka kmie ïa u kpa ba lah ba ïai pynjngai noh bad ka long ka daw bah ka ban ïalam bakla ïa ki khun.

* Ki longïing ha ka juk ba mynta ki don ha tmier jong ka jingïapait ïapra khamtam ha kabaïadei bad ki khun- ka kmie- u kpa namar ka jingïania ïa mai ka mih na I ba rit baria, bad ka jingbym pyndem markylliang kaba mih na ka jingïakob bad jingïabeiñ, wei ïa I wei pat. Khamtam haba u kpa u long u ba kham duna ka kamai bad ba ka kmie ka long kaba kham bit kham biang. Hynrei ha ka kam long kmie longkpa ka jingïaryngkat dor ha khmat ki khun ka long ka atiar kaba khraw ban saiñdur ïa ka ïing kaba ïaid beit bad ki khun kiba don burom akor.

* Ki long ïing kiba don u kpa uba dih buaid ka dap tang da ki jingïakajia bad ka ïa mai namar ki bun ki jingduna ha ka kamai kajih, ka bam ka dih bad ka kup ka sem, ka bai skul bad bai kot ïa ki khun, kumjuh ruh ki kamram kiba dei na ka bynta ka jingïabit lang ha ïing ki dkoh noh namar Ka jingïatiplem kam don shuh. Katba na ka liang ka kmie pat lada kam kit khia ne leh klet noh ïa ki kamram kum ka kmie jong ka ïing ban pynbiang ïa ki jingdonkam I barit baria kiba dawa na ka kamram jong ka kmie, kane ka jingleh klet jong ka kmie suki suki ka pynlong ïa ki khun bad u kpa ban wad la ka jong ka lynti ban bam kat kaba ïoh, leit kat shaba kwah bad sah kat sha bamon. Dei hangne ba ki khun ki sakma noh bad im ha ka jingisynei jong ki lok ki jor, ki marjan marpa, ne kiba ha ïing kat shaba ïoh jingshaniah. Na ka bynta kito kiba bit ba biang ha ka kamai kin shu ber da ka pisa ha ka por ba ki khun ki donkam ïa ka jingieit jong ki kmie ki kpa. Kane ka long ka atiar kaba sniew tam kaba ïalam ïa ki khun sha ka jingjot, ki dih kiad, ki dih Drug bad pynjot ïa ki khun samla jong kiwei pat tang ban lut ka por bad ka spah ba ai ki kmie ki kpa (Menance od the society). Ki poi ïing khlem ka por bad ki thiah katba mon bad bam katba mon. kumba bam hotel , ym don ka bamja lang ne duwai lang, ka por ïa ki kam don dor ei ei. * Don ki longkpa kiba nang ban sneng khun tang ha ka por ba kim neh shuh wat ban ïeng ïalade, ki kren da ki ktien khlem akor. Shi kyntien kin nang la dap da ki ktien sih ktien sang kaba phalang bad ïalam bakla ïa ki khun ba dang lung ki jingmut jingpyrkhat. Sa ka shoh ka tied bad byrngem byrsit, kane ka jingleh ka pyndik ïa ka mynsiem jong kiba dang lung bad ynda ki la mlien ïa kane ka jingim kin long ki atiar kiba kham sniew shuh shuh ban ïa ki kmie ki kpa jong ki. Kane ka pynkha roi ïa ka jingbitar, ka jingpynhiar kput bad ka daw bah jong ka jingjot, kaba pynlong ïa ki khun ban isih ïa ki kmie ki kpa bad phaidien pat sha ka jingisynei jong kiwei ki bym dei ka kmie ne u kpa nongkha bad sakma ha ka jingim bad kharoi ka tuh ka thiem, ka thok ka shukor bad bun ki kam runar kiba ngi ïohi ha kine ki sngi.

* Ki kmie ki kpa ki don ka jingkit kaba khia naduh ba dang rit ki khun haduh kiba la heh, ki khun, ki la nang ban riam ban beit ki la nang ban ïa khleh paralok ki kwah ban riam kumba riam ka juk mynta, dei hangne kein ngin ïoh i ia ki khun shynrang ba ki phong ki patlun kiba shu wah harum syngkai bad i hem patlun pat ki khylliap bad sar ha madan bad ki khun kynthei ki dei ba riam da ki riam kiba ha ka jaka ban ïada ïa ka burom kynthei ne ban da ïa ka doh ki phong da ki riam kiba iskuiñ kiba pyni lut ïa u sohpet bad ïa shiteng ka shadem jong ki kaba wat ki kmie ki kpa jong ki ruh kim nud ban peit. Kumta ka dei ka kamram jong ka kmie bad u kpa ban hikai ïa ki khun ban riam da ki jaiñ kiba da ïa ka ijot jong ki kynthei la ki dei ki patlun ne ki salwar ne kino kino ki fashion kiba ïahap ban riam ha ïing ha sem bad ha ka leit ka wan ban lait ka thadrong bad thad burom ïa ka ïing ka sem. * Hynrei ki kmie ki kpa kiba don ha ka jingïaieit iwei ïa iwei pat ki lum ïa ki khun ban ïa bam ja ryngkat ban soi ka ja ka jhur ban ïoh I ba ki khun ki poi ïing ha ka por kaba biang. Ki thiah da ka por bad khie dang step. Lada ieit, buddien, bad synran, ïa la ki khun ha kti ha kjat naduh ba ki dang rit, kham ñiar eh ba kin poi haduh u pud u ban thad ïa ka akor.

* Ki ktien ba ki kren ha lynti syngkien, ka long kaba sngewsuhjer ban sngap, namar tang shu ang shi kyntien la ïohsngew da ka ktien sniew. Ka khmat ba ki peit ka pyni ïa ka jingmut kaba khim.

* Ka dei ka kamram jong ki kmie ki kpa ban long ki nongbsap bad ki pasiaw ha la ki khun ha la ïing la sem naduh ba ki khie naba thiah baroh shi sngi haduh ban da miet namar ki khun ki kham ïajan bad ki kmie ki kpa, kiba ri ba kdup ïa ki ym ïa ki kmie ki kpa ki theh bad ai mon ne ai huspai ïa la ki khun.

* Ki Jaka ba dum kin ym long ki jaka ban rieh ki khun samla shynrang ban ïa dih kiad, khalai ban ïa suhbuit ïa ki kam sniew. Ki surok bad ki nala kin ym long ki jaka bret ïa ki bilor kiad. Bad ki plastic ba thep ïa ki jingbam bad jingdih kiba har rukom.

Ha ka pyrthei ba ïar u briew u long u ba nyng kong eh ban wad ïa ka jingieit bad jingshakri kaba neh, ka jingieit ki kmie ki kpa ïa la ki khun, ka jingieit ïa ka mariang sawdong sawkun, ka jingieit ïa ka ïing ka sem. Ka jingieit jong ki khun ïa la ki kmie ki kpa, ka jingieit ïa ka shnong ka thaw bad kumta ter ter. Kumta nga kitbok kit rwiang ïa ki kmie ki kpa kiba la don la ki khun ha ïing la ki long kiba dang rit ne kiba la san, kiba dang sdang ïa la u khiewja thymmei ne ba la kham rim. Ki longïing jong ki Khasi Jaiñtia jong ngi shityllup ka ri jong ngi ha la rympei, kin pyrkhat thymmai kumno ban ri la ka burom ka akor da kaba ai ïa ka nuksa kaba bha tam.

Lada ki khun ki ïoh ïa ka jinghikai na la ki kmie ki kpa, kine ki khun kin long ki nongïoh pateng ïa kito ki jinghikai, kiba ym don ka spah ka ban kham kordor ban ïa ka akor bad ka akor kan neh bad sieng iewbih ha Ri Khasi Jaiñtia jong ngi.